کشت گل رز ,

           نام علمی : Rosa hybrida                                                  نام انگلیسی : Rose

  گل رز بعنوان ملکه گلها از زمان عهد باستان مورد توجه بشر بوده است. در آن موقع استفاده­های داروئی آن بیشتر مورد توجه بوده ولی بتدریج کشت و کار آن در باغها گسترش یافت. علاقه و اشتیاق انسان به داشتن این گل در تمام فصول سال باعث گردید تا تولید آن در گلخانه انجام گیرد. در حال حاضر گل رز یکی از محبوبترین گلهای جهان است و ازلحاظ میزان تولید در صدر قرار دارد.

  گل رز متعلق به خانواده گل سرخیان است. این گیاهان در بخشهای وسیعی از کره زمین پراکنده هستند و از لحاظ نحوه رشد و شکل بوته و تولید گل به انواع رزهای مینیاتوری، پاسیویی، هیبرید چای، فلورینبدا، درختچه­ای، بالارو و رونده تقسیم می­شوند.

  جنس رز دارای 120 گونه می­باشد که از مناطق سرد شمالی تا مناطق نیمه گرمسیری پراکنده است. در تولید رزهای بریدنی گلخانه­های از ارقام هیبرید چای و فلورینبدا که تولید گل انتهایی می­کنند، استفاده می­شود. گلهای شاخه بریده را به سه دسته اصلی ذیل تقسیم می­کنند.

hybrid tea : به رزهای تک شاخه ای که قطر گل 9 سانتیمتر یا بیشتر باشد.

sweet hearts : به رزهایی گفته می‌شود که قطر گل کمتر از 9 سانتیمتر باشد.

رزهای اسپری : حداقل سه غنچه روی یک شاخه باشد.

  در بررسی روند رشد این گروهها در هلند مشخص شده که هیبرید چای در سال 2000 نسبت به 1999 حدود دو درصد افزایش داشت. اما سطح ارقام sweet hearts روبه کاهش است ولی با این وجود برخی ارقام رشد خوبی دارند Sacha وEscimo. رزهای اسپری نیز کمتر از سه درصد تولیدات هلند را در بر می­گیرند.

  گل رز در تمامی رنگها دیده می‌شود و در این مورد تنها یک استثناء وجود دارد و آن نبود رزهای آبی است. در انواعی که تولید گل انتهایی می­کنند (هیبرید چای، فلورینبدا، پاسیویی، مینیاتوری) هر ساله شاخه­های جدید از جوانه­های سال قبل رشد می­کنند و بعد از تولید گل در انتهای شاخه، رشد آن متوقف می­شود و شاخه­های جدید دوباره از
­جوانه­های زیر گل تولید می­شود که بسته به رقم و شرایط آب و هوایی ممکن است تولید گل بکند یا نکند. برخی از ارقام گل رز دائم گل هستند و گل­دهی در آنها در بیشتر مواقع سال انجام می‌گیرد ولی بیشتر ارقام در هوای خنک بهار و پاییز گل­دار می­شوند. رزهای گلخانه­ای در تمام طول سال قادر به تولید گل هستند و تنها باید شرایط رشدی مناسب برای آنها فراهم گردد.

صفات مورد پسند گل رز در بازارهای داخلی و خارجی عبارتند از :

• شاخه بلند و محکم که توانایی نگهداری استوار گل را داشته باشد.
• اندازه و رنگ مناسب گل که مختص رقم مورد نظر
• یکنواختی در مرحله برداشت گلها.
• عاری بودن گلها از انواع رنگ پریدگی، سوختگی، آفات و بیماریها.
• یکنواختی در اندازه شاخه­ها.
• کیفیت و ظاهر مناسب مختص رقم.

  کشورهای عمده تولیدکننده این گل ایالات متحده آمریکا، هلند، انگلستان، کلمبیا، اکوادور، کنیا، آفریقای­جنوبی، هندوستان و... می­باشند و همچنین لازم به ذکر است که تولید در برخی از کشورهای آمریکایی و آفریقایی با سرعت رو به افزایش است، هر چند که تقریباً تمامی کشورهای دنیا بسته به پتانسیل خود تولید گل رز را نیز کم و زیاد در
برنامه­های خود دارند. همچنین کشورهای اروپایی، آمریکا، کشورهای آسیای میانه وژاپن از عمده وارد کنندگان گل رز به شمار می‌روند.

  گل­های رز دارای ۱۵۰ گونه نیمه­سبز یا برگریز، بصورت درختچه چندساله و بالارونده‌است. این گیاه در طیف گسترده‌ای از جهان شامل قاره آسیا، اروپا، شمال آفریقا و آمریکای شمالی بطور طبیعی یافت می‌شود و  به طور کلی یک گیاه رز دارای اجزای زیر است :

برگ: بصورت شانه‌ای هستند. طول برگ از 5/2 سانتیمتر در رز مینیاتور تا ۱۸ سانتیمتر در انواع ایستاده، درختچه و بالارونده تغییر دارد. حاشیه برگچه‌ها اغلب دندانه‌دار است. هر برگ معمولاً شامل ۵الی ۷ و گاهی تعداد بیشتری برگچه تخم مرغی یا بیضی شکل است. در قاعده برگ گوشوارک‌ها وجود دارد.

خار: خار رز از نوع تیغ پوستی (پریکل)است. این نوع خار منشأ اپیدرمی دارد و با بافت آوندی ارتباط ندارد به همین سبب به آسانی می‌توان آن را با فشار بیک سمت، جدا نمود.

کاسبرگ: در مرحلهغنچه از گلبرگ‌های به هم پیچیده محافظت می‌کنند اما ضمن رشد کردن گل، برمی‌گردند.

گلبرگ : بعد از شکفتن گل از گلبرگ‌ها بوی شیرینی ساطع می‌شود. این بوی خوش در جذب زنبور و دیگر حشرات بطرف گل و کمک این حشرات جهت لقاح مؤثر است. پس از اینکه عمل لقاح در گل انجام شد نهنج گل شروع به بزرگ شدن می‌کند و گلبرگ که دیگر خاصیتی برای گیاه ندارد، ریزش خود را آغاز می‌کند.

پرچم‌ها : اندام‌های نر گل هستند. هر پرچم دارای یک میله بلند و نازک منتهی به یک بساک بوده و بساک تولید کننده دانه‌های گرده به صورت پودر است.

کلاله : در انتهای خامه بلند گل قرار دارد.

نهنج یا گل‌بنه : همان تخمدان گیاه رز و محتوی تخمک‌هاست که توسط پوشش احاطه شده‌ است. نهنج برچه‌های بسیاری را محصور کرده‌است. برچه قسمتی از مادگی است که محتوی تخمک است و از اتحاد برچه‌ها تخمدانی چند خانه بوجود آید. هر برچه دارای یک تخمک است. یک خامه بلند نیز بین تخمک و کلاله قرار می‌گیرد. مجرای درون یک خامه راه عبور گرده تا رسیدن به تخمک است. دسته‌ای از خامه با هم از میان منفذ باریک میان گل عبور کرده و بعد گسترده می‌شوند و کلاله‌ها در معرض دید حشرات سرکشی کننده قرار می‌گیرند. سلول‌های نر که از دانه‌های گرده بوجود می‌آیند، تخمک‌ها را بارور نموده و تخمک‌های بارور تبدیل به دانه می‌گردند در همین زمان بارور شدن و تبدیل تخمک‌ها به دانه است که تخمدان نیز تبدیل به میوه می‌شود. میوه گل رز یا رز هیپ تقریباً در تمامی گونه‌های رز یا انواع نیمه پرگلبرگ رز بوجود می‌آید. میوه گل رز حاوی مقادیر زیادی ویتامین سی است.

میوه گل رز: میوه گل رز توسط پرندگان و یا دیگر جانوران خورده شده و سپس در مناطق دیگر توسط مدفوع این حیوانات دانه گیاه پخش می‌شود.

در سال ۱۹۷۹ پژوهشگران در انجمن جهانی رز توافق کردند تا رزها در سه گروهِ رزهای خودرو، رزهای باغی قدیمی و رزهای باغی جدید قرار گیرند.

رزهای خودرو : رزهای خودرو نمونه‌هایی هستند که از میلیون‌ها سال قبل بر روی کره زمین وجود داشته‌اند و رشد و نمو می‌کنند و محققین و سیاحان، آنها را به واسطه سفرها و جستجوهایشان کشف و معرفی کرده‌اند. تمامی رزهای خودرو گل‌هایشان پنج گلبرگ دارد و تقریباً اکثر آنها تنها در فصل بهار گلدهی دارند. در جهان در حدود ۱۵۰ گونه رز خودرو شناسایی شده‌است که از این میان تنها ده گونه برای ساخت رقم‌های رز استفاده شده‌است. این ده گونه عبارتند از : گالیکا یا رز فرانسوی، خاستگاه آن آسیای صغیر و غرب آسیاست. رز گالیکا قدیم‌ترین گل رزی است که از دوران باستان در اروپا جهت عطرسازی کشت می‌شده‌ است. در حدود دوازده سده پیش از میلاد این گل در ایران باستان جهت استفاده در مراسم مذهبی کشت می‌شده‌است. از قرون 3 الی 4 پیش از میلاد در آسیای صغیر و یونان کشت می‌شده‌است و از آنجا به روم صادر شده ‌است. از قرن ۱۳ میلادی تا کنون در منطقه پروانس، آلپ، کوت و دازور بطور وسیع به هدف عطرسازی کشت می‌شود. امروزه بعد از گذشت ۶۰۰ سال، این منطقه به یکی از مراکز مهمِ تهیه عطر تبدیل شده‌است.

گل محمدی یا گُل گُلاب : خاستگاه آن آسیای صغیر و غرب آسیاست. بر اساس زمان گلدهی به دو نوع تابستانی و پاییزی تقسیم می‌شود. در حال حاضر نوع تابستانی آن در کشورهای ترکیه و بلغارستان بطور وسیعی به هدف عطرسازی کشت می‌شود و به سبب بوی خوش آن شهرت دارد. بجز چند نوع معدود که در پاییز گلدهی دارند، فصل گلدهی اکثر انواع آن در بهار است.

رز آلبا : خاستگاه آن آسیای صغیر و غرب آسیاست. رنگ آن سفید است. رنگ گل مایل به سفید است و عطر ملایمی دارد. گلبرگ‌ها گرد هستند و به ترتیبی منظم پشت سرهم ردیف شده‌اند. در ساقه یا خار وجود ندارد یا بسیار اندک است. تنها در فصل بهار گلدهی دارد.

سنتیفولیا یا رز کلمی : به معنی گل صدبرگ است. به رز کلمی نیز شهرت دارد. این نامگذاری به سبب زیاد بودن تعداد گلبرگ‌های آن است. عطر آن بسیار مطبوع است و در حال حاضر در فرانسه و موناکو به منظور استفاده در صنعت عطر کشت می‌شود. زمان گلدهی تنها در یک فصل و در بهار است. همچنین این نوع گل رز یکی از انواع رزهای باغی قدیمی است. رزهای باغی قدیمی به تمامی رزهایی اطلاق می‌شوند که به طور کل تا قبل از پیدایش اولین رز جدید یعنی رز لا فرانس در سال ۱۸۶۷ پرورش می‌یافتند.از خصوصیات مهم رزهای باغی قدیمی، گردی و زیاد بودن تعداد گلبرگ‌هاست. اشکال گل بصورت جامی شکل و یا رُز ربعی است. شاخه‌های آنان خاصیت انحناپذیری دارد. در صورتیکه از گل محمدی و یا گالیکا منشأ گرفته باشند، پر عطر هستند. زمان گلدهی بیشتر رزهای باغی قدیمی تنها در فصل بهار است. اگرچه رزهای قدیمی از لحاظ عطر غنی‌تر از رزهای جدید باغی هستند اما به علت محدودیت رنگ گل‌ها و همچنین کوتاهی دمگل و در نتیجه عدم امکان تهیه شاخه گل بریده، هیچگاه از نظر محبوبیت به پای رزهای مدرن و جدید باغی نرسیده‌اند. خاستگاه آن آسیای صغیر و غرب آسیا و ژاپن است. ویژگی مهم آن خاصیت پخش شدن آن بر روی زمین است. رز لوسیا به همراه رز خوشه‌ای، والد رزهای بالارونده در اروپا بشمار می‌آید.

نسترن زرد : خاستگاه آن کشورهای ایران و عراق است. این نوع رز والد رزهای زرد رنگ امروزی است.

رز ماسک : خاستگاه آن خاورمیانه است.

رز چینی : خاستگاه آن چین است. رزهای امروزی خاصیت چهار فصل شکوفا شدن را اکثراً از رز چینی به ارث برده‌اند.

رز گالیکا : خاستگاه آن چین است. عطری به مانند چای دارد. محور غنچه بالاست و شکل گلبرگ‌ها شمشیری است.ویژگی آن بزرگ بودن قطر گل آن است. بیشتر به رنگ قرمز تا صورتی پررنگ است و عطر خوبی دارد. این رز از غرب آسیا به اروپا برده شده و در حوالی پاریس برای به مصرف رسیدن در صنعت عطرسازی کشت می‌شد، به همین علت رز فرانسوی نیز خوانده می‌شود.

رز خوشه‌ای : خاستگاه آن ژاپن است. این گونه والد رزهای خوشه‌ای است.

رز لوسیا : خاستگاه آن ژاپن است.

رز موس :موس به معنای خار است. این نامگذاری به این علت است که روی غنچه و یا ساقه‌ای که به گل متصل است با خارهای بسیار کوچک کرک مانند کاملاً پوشیده می‌شود.

رز چای : از ترکیب رز چینی و رز گیگانتی بوجود آمده‌است. همان‌طور که از نامش برمی‌آید عطری به مانند بوی چای دارد.

رز دورگه پرپچوال :خاصیت تکرار گلدهی را دارد اما زمان گلدهی چهار فصل نیست. برخی از انواع آن هم فقط یک فصل گلدهی دارند.

رز اگلندتریا :ویژگی آن معطر بودن برگ آن است.

رز بوربون :به نظر می‌رسد که از ترکیب طبیعی گل گلاب و رز چینی بوجود آمده باشد. زمان گلدهی بیشتر انواع اوایل تابستان و ماه تیر است.

رز پورتلند :به نظر می‌رسد که از ترکیب گل گلاب پاییزی و یکی از انواع رز چینی بوجود آمده باشد.

رز لا فرانس : در سال ۱۸۶۷تولید شد و به عنوان اولین رز دورگه چای و همچنین اولین نوع از رزهای باغی مدرن شناخته می‌شود. از خصوصیات آن بزرگی گل و چهار فصل بودن است.

رزهای باغی جدید به مجموعه رزهایی اطلاق می‌شوند که از زمان پیدایش اولین رز جدید یعنی رز لا فرانس در سال ۱۸۶۷، به بعد ایجاد شده‌اند.  رز لا فرانس از پیوند رز چای و رز دورگه پرپچوال بوجود آمده‌است و هم خصوصیات چهار فصل بودن، شکل و رنگ رزهای چای و هم مقاوم بودن به سرما و بیماری که از ویژگی‌های رزهای دورگه پرپچوال است را در خود جمع کرده‌است.  رزهای باغی جدید رنگ‌های بسیار متنوعی دارند که به همراه ارتفاع مناسب دمگل جهت تهیه شاخه گل بریده بسیار مناسب هستند.

رز دورگه چای : گل رز چهار فصل است. در بین گل‌های باغی جدید دارای بزرگترین اندازهگل و بوته است. ارتفاع بوته بین ۱الی ۱٫۶ متر است. معمولاً در هر ساقه تنها یک گل شکفته می‌شود.

رز فلوریبوندا : گل رزچهار فصل است. اندازه گل متوسط است و ممکن است کمی به یک طرف خم شود.

رز مینیاتور : گل رز چهار فصل است. گل‌های کوچکی به قطر ۲٫۵–۲ سانتیمتر دارد. ارتفاع بوته بین ۱۵ تا ۵۰ سانتیمتر است.

رز بالارونده :برای پوشاندن دیوارهای کوتاه یا آرج گل بکار می‌رود. برخی از انواع آن تنها در یک فصل و برخی انواع آن چهار فصل گل‌دهی دارند.

رزهای انگلیسی : به مجموعه‌ای از گل‌های رز گفته می‌شود که توسط پرورش دهنده رزِ انگلیسی، دیوید اوستین بوجود آمده‌اند.رزهای انگلیسی از تلاقی و آمیزش بین بعضی از انواع رزهای قدیمی و دورگه‌های جدید رز چای و رزهای فلوریبوندا ایجاد شده‌اند و بهمین خاطر ترکیبی از ویژگی‌های عطر و بو و ظاهر رزهای قدیم و توانایی و استعداد تکرار گلدهی در سرتاسر فصلِ رزهای جدید را دارا شده‌اند. نخستین رز از نوع رزهای انگلیسی رز کنستانس اسپرای نامیده شد و در سال ۱۹۶۱ بوجود آمد. رز کنستانس اسپرای تنها در یک فصل قدرت گلدهی داشت. نخستین رزهای چهار فصل انگلیسی رز گراهام توماس و رز ماری بودند که در سال ۱۹۸۳ به دنیا معرفی شدند و مورد توجه جهانیان قرار گرفتند. از سال ۲۰۰۰ رزهای انگلیسی بوجود آمده از نظر مقاومت به بیماری پیشرفت چشمگیری داشته‌اند.

  پرورش رز تنها برای لذت بردن از زیبایی این گل نیست بلکه از این گل برای عطرسازی تهیه چای، مربا، لیکور و بسیاری مواد خوراکی دیگر استفاده می‌شود. عطر رز آرامش‌بخش سیستم عصبی است و در راحت به خواب رفتن انسان تأثیر دارد و به همین سبب در عطردرمانی بکار برده می‌شود.

اسانس : روغن گل‌سرخ یا اسانس رزی که از گل‌گلاب گرفته شده ‌است. روغن گل‌سرخ یا اسانس رز چون گرانترین اسانس دنیا است، به عنوان ملکه اسانس‌ها شهرت دارد. از هر ۱۰۰ کیلو گل رز تنها 3 الی 8 گرم اسانس استخراج می‌شود. اسانس رز تحریک‌کننده جریان خون است. احساسات منفی مانند بدبینی، غم، حسادت و نفرت را تعدیل کرده باعث بوجود آمدن آرامش روانی می‌شود. مصرف آن در زنان باعث کم شدن سندرم پیش از قاعدگی شده همچنین در نظم و ثبات دادن به دوره قاعدگی تأثیر دارد اما از آنجائیکه این اسانس تسریع کننده قاعدگی است بهتر از مصرف آن در بارداری خودداری شود. این ماده از طریق جذب از راه پوست از بوجود آمدن چین ‌و چروک و همچنین لکه‌های پوستی جلوگیری کرده و همچنین التهاب پوست و جوش صورت را بهبود می‌بخشد. اسانس گل رز در دمای کم خاصیت جامد شدن را داراست و با گرمای دست دوباره به حالت مایع بر می­گردد به همین سبب اگر ماده‌ای که به نام اسانس خریداری شده حتی در یخچال نیز به حالت جامد در نیاید به احتمال قوی اسانسی اصل و خالص نبوده و با مواد دیگر مخلوط شده‌است.هر گرم اسانس گل رز بطور تقریبی معادل یک گرم طلا دربازار جهانی قیمت دارد.

گلاب : از نوعی رز به نام «گل‌سرخ محمدی» با نام علمی Rosa Damascenaکه به «طلای معطر» نیز شهرت دارد، تهیه می‌شود. تاریخ شروع ساخت گلاب در ایران مشخص نیست اما به دوران‌های بسیار کهن و پیش از حکمرانی پارسیان در ایران برمی‌گردد. طبق مدارکی که در کتابخانه ملی پاریس موجود است، در سال ۸۱۰ میلادی ایالت فارس سالیانه 30.000 بطری گلاب به عنوان باج به خزانه‌داری بغداد پرداخت می‌کرده ‌است. صنعت گلاب‌گیری در قرن دهم میلادی توسط اعراب به اروپا برده شد و نخستین کشوری که این صنعت در آن رواج یافت اسپانیا بود. تاریخ کشت گل سرخ محمدی در منطقه قمصر کاشان سابقه دیرینه دارد و از درون قبرهای قرن اول و دوم هجری در قمصر، گلاب‌پاش‌هایی گِلین به دست آمده ‌است. در زمان ملکشاه سلجوقی یکی از اتابکان روم شرقی، تعدادی بوته گل‌سرخ محمدی را با خود از قمصر به شهر دمشق که در آن زمان «داماسکوس» خوانده می‌شد، برد و در این شهر پرورش داد. به همین علت نام علمی این گیاه رزا داماسنا نامگذاری شده‌ است.

خوراک : در ایران گلبرگ‌های رز برای تهیه مربای خانگی بکار می‌روند همچنین گلاب بطور معمول در برخی از خوراک‌های ایرانی به عنوان یکی از مواد داخل پلو و بخصوص در شیرینی‌جات و دسرهای ایرانی بکار برده می‌شود.مسقطی، یخ ‌در بهشت، فرنی، شله‌زرد، کاچی و حلوا از جمله دسرهای ایرانی هستند که گلاب یکی از مواد آن را تشکیل می‌دهد.میوه گل ‌سرخ در طول جنگ جهانی دوم به عنوان منبعی برای تهیه ویتامین سی مورد توجه مردم انگلستان قرار گرفت و درست کردن شربت از میوه گل‌سرخ در هنگام این جنگ در انگلستان رواج پیدا کرد. شربت میوه گل‌سرخ علاوه بر اینکه بیست برابر بیشتر از پرتقال حاوی ویتامین سی است دارای ویتامین آ نیز هست. چای گل‌سرخ به دو روش بکار بردن میوه و یا گلبرگ‌های خشک شده تهیه می‌شود. در جنوب کشور چین استفاده از گلبرگ‌های خشک شده در تهیه چای از دوران باستان رواج داشته ‌است. یکی از سوغاتی‌های استان یون‌نان که در جنوب چین واقع شده، غنچه‌های خشک شده گل‌سرخ است که جهت درست کردن چای بفروش می‌رسد.

عطر : تصویری نقاشی شده در دهه ۱۸۷۰ از برداشت رز در دره رز در نزدیکی شهر کازانلاک در بلغارستان، این دره یکی از مراکز مهم تولید عطر گل رز در جهان است. گل رز بر اساس عطر به هفت گروه ذیل تقسیم می‌شود :

عطر گل‌گلاب قدیم : در رزهای باغی قدیمی و گونه‌های طبیعی رز زیاد یافت می‌شود. نوع نمونه رز یادگار مالمزون.

عطر گل‌گلاب جدید : عطر آن نسبت به گل‌گلاب قدیم تندتر است. نوع نمونه رز پاپا میل‌لند.

عطر رز چای : عطر ملایمی به مانند چای و یا برگ چای دارد. نوع نمونه رز گاردن پارتی.

عطر رز چای کامل : عطری به مانند میوه‌هایی چون سیب، زردآلو و هلو دارد. نوع نمونه رز دبل دیلایت.

عطر رز آبی : بوی آن مخلوطی از عطر گل‌گلاب جدید و رز چای یا پوست لیمو است. نوع نمونه رز بلومون.

عطر رز تند :عطر آن مخلوطی از بوی گل‌گلاب قدیم و همچنین ماده عطردار دیگری بنام اوژنول است. عطر ویژه میخک صدپر و میخک به سبب وجود اوژنول بوجود آمده‌است. نوع نمونه رز روگوزا و رز خوشه‌ای.

عطر مر :این نوع عطر در رزهای انگلیسی زیاد دیده می‌شود و عطری به مانند رازیانه دارد. نوع نمونه رز قصر گلامیس.

  مرکز کشت رز در جهان جهت مصرف در عطرسازی به دو گروه بزرگ تقسیم می‌شود. یک گروه فرانسه و مراکش هستند که رز سنتیفولیا محصول عمده آنهاست و گروه دیگر را دو کشورِ ترکیه و بلغارستان تشکیل می‌دهند که بطور عمده گل‌گلاب و ارقام آن را جهت عطرسازی کشت می‌کنند.در این میان بخصوص دره رز در بلغارستان به عنوان یکی از بزرگترین مناطق تولیدکننده گل رز و از مراکز عمده تولید اسانس و عطر گل رز شهرت جهانی دارد.

استفاده داروئی : گیاه گل رز به سبب اثرات آرام‌بخش، ضدتشنج و ضددرد از دیرباز در طب سنتی ایران و اکثر کشورها جایگاه خاصی داشته ‌است. این گیاه با توجه به داشتن آلکالوییدها، فلاونوییدها و ترکیبات آلی همواره در جهت کاهش فشارهای عصبی، درمان افسردگی، بیخوابی مزمن، آرام‌بخشی و ترمیم‌کنندگی پوست مورد استفاده قرار گرفته ‌است. عصاره گل رز از گلبرگ و کاسبرگ این گل استخراج می‌شود و از راه پوست و مخاط نیز قابل جذب است. عصاره آن به رنگ زرد روشن با طعم کمی شیرین و عطری نافذ است و مواد عمده و مؤثر آن شامل ۳۰الی ۴۰ درصد گرانیول و ۲۰الی ۳۰ درصد لینانول، ۴۰الی ۶۰ درصد سیترونلول است. این عصاره کاهش دهنده فعالیت دستگاه عصبی سمپاتیک و تقویت کننده دستگاه عصبی پاراسمپاتیک است.

گل رز شاخه بریده : گل‌های شاخه بریده رز به چهار دسته اصلی ذیل تقسیم می‌شود :

  رز شاخه بلند به رزهای بریده تک شاخه‌ای گفته می‌شود که طول ساقه بین 60 الی 90 سانتیمتر و قطر گل انتهای شاخه بین 5 الی 10 سانتیمتر است.

  رز چای به رزهای بریده دورگه چای گفته می‌شود که تک شاخه هستند و طول ساقه بین 40 الی 55 سانتیمتر و قطر گل انتهای شاخه بین 3 الی 5 سانتیمتر است.

  رز سویت هارت یا رزهای مینیاتور کوچکتر از رزهای چای هستند. طول ساقه بین 20 الی 40 سانتیمتر و قطر گل انتهای شاخه بین 5/1 الی 5/2 سانتیمتر است.

  رزهای اسپری رزهایی خوشه‌ای هستند و در روی یک شاخه 4 الی 5 غنچه وجود دارد. در حال حاضر گل رز یکی از محبوبترین گل‌های جهان است و از لحاظ میزان تولید در صدر قرار دارد. کشورهای عمده تولیدکننده رز عبارتند از : ایالات متحده آمریکا، هلند، انگلستان، کلمبیا، اکوادور، کنیا، آفریقای جنوبی و هندوستان.در سال ۱۳۹۱ خورشیدی بیشترین گل شاخه بریده صادراتی ایران گل رز بوده‌است و گل مریم و گلایول رتبه‌های دوم و سوم را به خود اختصاص داده‌اند.

  اصطلاح هيدرپونيک در معناي ( water working ) مي­باشد و در عمل به معناي پرورش گياه در آب و املاح محلول آن است. کشت هيدرپونيک فن کاشت گياهان بدون خاک است ريشه­ها در هوا که بايد بسيار مرطوب نگاه داشته شود يا در آب که بايد خوب تهويه شود و يا در برخي مواد جامد غير از خاک که رطوبت را در خود نگه مي­دارد رشد
مي­کنند آب موجود در اطراف ريشه­ها که غذاي مورد نياز گياه را تامين مي­کند حاوي ترکيبات متعادلي از مواد غذايي است. کشت هيدرپونيک اين امکان را مي­دهد که در ازاي کار کمتر و زمان کمتر بازده بيشتري داشته باشيم.

تاریخچه کشت هیدروپونیک :

  کلمه هيدروپونيک از ترکيب دو واژه يوناني هيدرو به معناي آب و پونوس به معناي کار و تلاش ساخته شده است.اين کلمه را اولين بار دکتر گريک استاد يکي از دانشگاههاي کاليفرنيا بکار گرفت. هيدروپونيک روشي براي کشت گياهان، بدون خاک است. در اين روش گياه در آبي، غني از مواد مغذي رشد مي­کند. با اين وجود کشت هيدروپونيک مي­تواند به عنوان روشي جهت رشد گياهان، در ساير محيط­هاي متراکم مثل مخلوط پوست درختان، بدون خاک مورد استفاده قرار گيرد. روش هيدروپونيک يک روش پيشرفته باغباني است که هم در خانه و هم در تجارت مورد استفاده قرار
مي­گيرد. در اين سيستم هيچگونه علف هرزي رشد نمي­کند و گياهان حاصل از اين روش معمولا سالم­تر و زودرس­ترند و فضاي کمتري را اشغال مي­کنند .اساس سيستم هیدروپونيک آب است، پس اين سيستم مي­تواند کاملا اتوماتيک باشد ؛ مزيت اتوماتيک بودن سيستم اين است که اگر باغبان براي مدت زيادي در گلخانه حاضر نبود، گياه از کمبود آب و مواد غذايي، تلف نخواهد شد. براساس يک رسم 2.500 ساله ايرانيان در عيد نوروز، گندم يا گياهان ديگري را در مقداري آب مي­کاشتند و با آن سبزه براي سفره هفت سين تهيه مي­کردند اين شايد اولين کشت هيدروپونيک در جهان بوده که ايرانيان انجام مي­دادند. در استان ایلام نخستین گلخانه هیدروپونیک تولید گیاهان دارویی به بهره برداری رسید در اين سيستم می‌توان محصولات گوناگوني همچون خیار، گوجه­فرنگي، کلم، کاهو، انواع گیاهان علفی، هندوانه، اسفناج، انواع فلفل­ها، بادمجان ،گلها و گياهان زينتی مخصوصاً ارکيده و در بعضی مناطق موز، هويج، لوبيا سبز، تربچه و چغندر را توليد کرد و حتي مي­توان گفت کشت هيدروپونيک تکنولوژیی فوق­العاده و بسيار خوب براي جوانه­زنی بذر است.

مزایای کشت هیدروپونیک :

• صرفه­جوئي زماني و نياز به نيروي کار کمتر (زيرا در کشت آبي نياز به عمليات تهيه بستر خاک و وجين کردن علف­هاي هرز و غيره نمي­باشد) .
• حذف خاک درنتیجه حذف بيماري­ها.
• مصرف بهينه آب زیرا هيچ آبي به هدر نمي­رود و علف هرزي وجود ندارد که از آب استفاده کند.
• کاشت گياه با تراکم بيشتري و در نتیجه تولید بیشتر.
• بدليل نبود خاک و علف هرز عمليات کشاورزي ساده­تر است.
• با حذف خاک آفات موجود در خاک نيز حذف مي­شود.
• کنترل شرايط محيطي از جمله نور، دما، رطوبت و ترکيب هوا بسيار ساده­تر است.
• در جايي که خاک مناسب ندارد يا خاک دچار بعضي بيماريها است، استفاده می­شود.
• براي مناطقي که زمين گران قيمت است براي بدست آوردن بيشترين محصول با تراکم بالا کاربرد دارد.
• در اين طرح آلودگي خاک وجود ندارد و آلودگي آب هم کمتر است.
• کنترل شیمیایی منطقه ریشه آسان است.
• امکان پرورش گیاهان در تمام نقاط وجود دارد.
• امکان کشت مداوم يک گياه معين در يک زمين ثابت بدون اينکه احتياج به آيش باشد .
• یکی شدن عمل آبياري و کوددهي.
• کاهش ميزان ابتلا به بيماريهاي ارگانيک و انگلي گياهان.

چگونگي فرآيند رشد در گياهان در روش هیدروپونیک :

  شناخت و بکار بستن موفقيت­آميز روش هيدرپونيک مستلزم فهم و شناخت چگونگي رشد گياهان توسط
پروش­دهندگان آنها است. تقريبا همه گياهاني را که مي­شود به روش هايدرپونيک پرورش داد گياهان گلدار هستند اين گياهان از چهار قسمت اصلي تشکيل شده­اند :

ريشه : قسمتی که از گیاه است که در زير خاک رشد مي­کند. خاک تامين­کننده مواد غذايي، آب وهوا براي گياه بوده و عامل تثبيت ريشه­ها و ماندگاري گياه بر روي زمين است ريشه مواد غذايي آب وگازهاي موجود در خاک را جذب کرده و اين عناصر شيميايي را براي تغذيه به ساير قسمت­هاي گياه منتقل مي­کند همچنين ريشه به ايستايي و ثبات گياه و جلوگيري از افتادن آن کمک مي­کند.

  مواد غذايي بگونه­اي در آب حل مي­شود که ريشه بتواند از محلول غذايي استفاده کند در اين سيستم يا در آب هوادهي مي­شود و يا اينکه ريشه­ها به خوبي در معرض هواي موجود در محلول غذايي قرار مي­گيرد داربست چه به صورت شبکه سيمي و چه به صورت­هاي ديگر نگهدارنده گياهان در محلول غذايي هستند. مواد غذايي با حل شدن در آب به صورت محلول در محيط رشد ريشه جريان پيدا مي­کند ريشه­ها در مواد جامدي که داراي خاصيت خنثي بوده و در داخل محلول غذايي هستند رشد مي­کند اين وضعيت باعث مي­شود که ريشه­ها از رطوبت کافي برخوردار بوده و در عين حال با انجام زهکشي و تخليه محلول اضافي هواي کافي در محيط رشد ريشه وجود داشته باشد مواد دانه­بندي شده مواد جامدي هستند که ريشه در آن رشد کرده و به آنها متکي است.

ساقه : شامل تنه يا بدنه گياه است. ساقه اصلي وشاخه هاي فرعي منشعب از آن اسکلت نگهدارنده برگ­ها گل­ها و
ميوه­ها است برگ­ها و ساقه­هاي سبز طي فرآيند فتوسنتز غذاي لازم براي انتقال به گل­ها ميوه­ها و ريشه­هاي گياه را توليد مي­کند. شبکه آوندي موجود د رساقه مشتمل بر مجاري و رگ­هايي است که آب و موادغذايي را به سراسر قسمتهاي فوقاني و تحتاني گياه منتقل مي­کند اين امر نظير سيستم گردش خون در حيوانات است.

برگ : قسمتی است که گیاه براي تنفس تعرق و غذاسازي لازم دارد. مواد غذايي در اين نوع ترکيبات بدون نياز به انجام تغييرات شيميايي مي­تواند مورد استفاده قرار گيرد ليکن به دليل آن که اين مواد مانند ترکيبات محول در آب نمي­تواند به سادگي در آب حل شود امکان استفاده فوري وسريع از اين مواد براي گياه وجود ندارد. مواد غذايي موجود در اين ترکيبات قبل از آن که جذب گياه شود نيازمند انجام برخي تغييرات شيميايي است اين ترکيبات شامل کودهاي آلي و معدني است که الزاما بايد براي استفاده گياه توسط ميکرو ارگانيسم­هاي موجود در خاک تجزيه شوند.

فرآیند عملیات کشت هیدروپونیک :

  در این روش کشت، توزیع آب و عناصر ضروری به ریشه گیاه توسط وسائل پودرکننده آب مثل مه­پاش و میست (یک نوع ریزکننده آب و محلول غذایی) انجام می­شود. مزیت این روش تهویه مناسب ریشه­ها است. در این روش ریشه­ها در هوا رشد می­کنند. این روش به صورتی طراحی شده است که امکان استفاده مناسب از آب و عناصر ضروری را فراهم
می­کند. ریشه­ها در این روش باید مرتبا در معرض ارسال محلول غذایی قرار گیرند. در اکثر سیستمهای هیدروپونیک در انتهای ریشه­ها یک مخزن کوچک آب قرار داده می­شود که ریشه­ها همیشه به آب دسترسی داشته باشند.

  محلول غذایی این سیستم رشد هیدروپونیک امروزه کاربرد معمول پیدا کرده است که به صورت تجاری در کشت گیاهان در یک محیط کیسه­ای یا گلدانی بکار می­رود در این زمینه پرلیت بیشترین کاربرد را دارد. در اطراف کیسه­های بکار رفته سوراخهایی برای حرکت پرلیت ایجاد می­کنند همچنین برای اینکه به آب و محلول غذایی اضافی اجازه بدهند که از محیط خارج شود و تهویه مناسب صورت بگیرد آب چکان­هایی بر لبه کیسه ها قرار می­دهند. البته بعضا اصلاحاتی در این سیستم برای تطبیق با محصولات مختلف بوجود آمده. برای مثال کیسه­های عمودی آویزان برای کاهو و یا گیاهانی که در کناره کیسه­ها قرار می­گیرند. برای مثال گیاه توت فرنگی را در سوراخهای کناره کیسه­های پرلیت قرار می­دهند و محلول غذایی از بالای کیسه­ها توسط قطره چکانهای و یا آبشخور های نصب شده به طرف پایین سرازیر
می­شود.

  در سیستم مستقیم قطره­ای، محلول غذایی راک وول در مناطق مختلف جهان برای تولید محصولات گلخانه­ای کاربرد بیشتری دارد. راک وول از یک ماده خنثی که از مخلوط سنگ­های آتشفشانی درست شده است. این سنگها را با سنگ آهک مخلوط کرده و تا دمای 1.500 الی 2.000 درجه سانتی­گراد گداخته می­کنند، الیاف نرمی آزاد می­شود که آنها را به هم می­پیچند. سپس آنها را به صورت صفحات فشرده در می­آورند و آنها را در داخل صفحات پشم سنگ قرار
­می­دهند. در این روش صفحات را به صورت یکنواخت بر روی یک سطح قرار می‌دهند و همچنین باید راه­هایی برای عبور جریان محلول غذایی و آب در نظر گرفته شود و محلول غذایی بوسیله قطره­چکانها توزیع می­شود. تکنیک­های کشت محیط کشت هیدروپونیک با یک محیط خارجی احاطه می­شود که می­تواند گلدان یا کیسه نیز باشد. آب، شامل کودهای افزودنی با توجه به با توجه به تقاضای اتمسفری گیاه بکار می­رود. در سیستم­هایی که گراول و ماسه در آن وجود دارد برای جمع­آوری نمک های تجمع یافته احتیاج به یک شستشو بوسیله آب است.

  در تعاریف علمی آورده شده که گلخانه فضاي محدودي است که داراي پوشش­هاي شفاف يا نيمه­شفاف است که در اين فضا بيشتر عاملهای محيطي ( دما، رطوبت ،‌ دي اکسيد کربن، مواد غذايي و. .. )را تحت کنترل داريم و انواع گلخانه­ها عبارتند از گلخانه تونلي تک واحدي، دو تونلي مرکب، گلخانه يک طرفه، گلخانه دو طرفه.

بهترين محل احداث گلخانه :‌

  محل احداث گلخانه­ها بايد جايي باشد که فاکتورهاي محيطي تقريباً ارزان بدست آيد ،‌ دسترسي به جاده ،‌ آب داراي کيفيت خوب و نور از جمله فاکتورهاي مهم براي احداث گلخانه مي باشند.

جهت يا سمت ساخت گلخانه :‌

• در  عرض هاي جغرافيايي بيشتر از 40 درجه بايد گلخانه ها شرقي – غربي باشند.
• در عرض هاي جغرافيايي کمتر از 40 درجه بايد گلخانه ها شمالي – جنوبي  باشند.

   در احداث گلخانه­ها بايد جهت وزش بادها را در نظر گرفت ،‌ چون يکي از عوامل مهم بسیار مخرب برای سازه­های گلخانه­ای می­باشد. بادهاي کشور ما  غرب به شرق است که مشکلي ندارد ولي در برخي منطقه­ها، بادها جنوب به شمال است که به آنها بادهاي غالب گويند و از مخرب­ترين بادها مي­باشند. بادهاي غرب به شرق از سمت کمان گلخانه عبور مي­کنند ولي بادهاي جنوب به شمال يا شمال به جنوب در مقابل ديواره گلخانه است و ممکن است باعث خرابي گلخانه گردد. براي جلوگيري از چنين تخريبي مي­توان مقابل گلخانه يک کمان قوس­دار درست کرد که جدا از گلخانه باشد. باد روي اين کمان سر خورده و به سمت بالا مي­رود. از اين فضا مي­توان براي کشت  نشا استفاده کرد.

قطعات سازه :

  ستونهای داخلی دارای قوطی­های 2*50*100 گالوانیزه بوده و فاصله ستونها از یگدیگر 5 متر می­باشد. ستونهای کناری دارای قوطی­های 2*50*100 گالوانیزه بوده و فاصله ستونها از یکدیگر 5/2 متر می­باشد. صفحه ستونهای مورد نیاز گلخانه به ضخامت 8 میلیمتر و به ابعاد 25*25 سانتی­متر بوده و دارای آرماتورهای هستند که جهت قرار گرفتن ستونها در فنداسیونی به عمق 60 سانتی­متری استفاده می­شود. جهت اجرای فنداسیونها، احتیاج به حفر چاله­های به قطر 50 سانتی­متر و عمقی در حدود 80 الی 90 سانتی­متری می­باشد. نحوه اجرا بدین صورت است که پس از حفر چاله­ها، همزمان با بتن­ریزی، صفحه ستونها در سطح تراز مناسب درون بتن کار گذاشته شده و پس از سخت شدن بتن، ستونها بر روی صفحه­ها نصب می­گردند.

  در قوسهای سازه ­های گلخانه از لوله­های گالوانیزه به ابعاد 5/1*60 استفاده شده و فاصله هلالی­های سازه از یکدیگر 5/2 می­باشد.

  سرستونها که محل اتصال قوسها، ستونها، ناودانها و خرپاهاست دارای ضخامتی 2 میلی­متری است و فاصله آنها در طول گلخانه از یکدیگر 5/2 متر می­باشد.

  در میان­بندها سازه­های گلخانه از لوله­های گالوانیزه به ابعاد 5/1*40 استفاده شده و از آنها جهت اتصال ستونها در عرض تونل که فاصله آنها از یکدیگر در طول گلخانه 5 متر می­باشد بهره­برداری می­کنند.

وظیفه بادشکنهای میان­بند در سازه­های گلخانه همانند مهاری­های عمودی بوده که به تعداد سه عدد در هر میان­بند استفاده می­گردد و خرپاها را به هلالی­ها متصل می­کنند.

  وظیفه بادشکنهای قوسی هفت شکل از لوله­های گالوانیزه درست شده­اند و وظیفه آنها اتصال قوس به میان­بند بعدی و میان­بند به قوس بعدی در طول گلخانه است.

ناودانها در همه خطوط ستونهای داخلی و کناری جهت خروج آب باران و سبب مقاومت سازه روی سرستونها می­گردد. این ناودانها دارای پوشش گالوانیزه بوده و ضخامت آنها 2 میلی­متر است.

وظیفه کلیپهای C, H اتصال اجزای سازه بهم بدون عملیات سوراخکاری بوده و همچنین ترکیب آنها با دو پروفیل PVC، سبب فیکس شردن پلاستیک با سازه می­گردد. سیستم نگهدارنده پلاستیک در کناره­ها، جلو، پیشانی و سقف گلخانه که بدون استفاده از سیم­کشی پلاستیک را محکم نگه می­دارد و ابعاد آنها 5/1*35*30 بوده و این پروفایلها یکپارچه و یک تکه ساخته شده­اند.

  تعداد ردیفهای این کلیپ­ها معمولاٌ دو ردیف کناری، سه ردیف جلویی و سه ردیف در سقف با پنجره می­باشد.

در اینگونه از گلخانه­ ها، پنجره­های سقفی و کناری دهنه جهت تهویه طبیعی در نظر گرفته شده است. همچنین پنجره­های سقفی موتوری، در همه تونل­ها به شکل بال کبوتری یکطرفه و 4/1 از تاج به پایین سقف که تهویه مناسب گلخانه را تامین می­کند، نصب خواهد شد. اجزای تشکیل­دهنده پنجره­ها عبارت است از :

• موتورهای دنده­ای : که حرکت را به لوله انتقال جهت باز و بسته شدن پنجره منتقل می­کنند.
• بازوهای پنجره : لوله­هایی قوطی، منحنی گالوانیزه گرم که در قسمت بالا دارای دنده­هایی می­باشند.
• گروه چرخ و دنده : که حرکت را از لوله انتقال به بازوی پنجره منتقل می­کنند تا پنجره باز و بسته شود.
• ریل­ها
• موتور پنجره سقفی

  پنجره­های کناری و جلویی گلخانه که امکان دارد دستی و یا اتوماتیک (موتوری) باشند که از طریق بازوی تلسکوپی و بصورت رول­آپ پلاستیک را جمع می­کنند.

  توری ضد حشره بمنظور جلوگیری از ورود حشرات مضر به داخل گلخانه و خروج حشرات مفید از گلخانه هنگامیکه پنجره­ها باز می­شوند، روی پنجره­ها نصب می­گردند. این توری­ها از جنس پلی­اتیلن با چگالی پایین و موثر و منو فیلامنت­های 25/0 میلی­متری ساخته شده­اند که در مقابل اشعه­های مضر یووی نور خورشید و همچنین فشارهای مکانیکی، باد و تگرگ بسیار مقاوم هستند.

  گلخانه­ های هیدروپونیک دارای یک سیستم پوششی منحصر بفرد نگهدارنده پلاستیک بوده که از دو پروفیل PVC مقاوم در مقابل یو وی نورخورشید تشکیل شده­اند. پوشش پلاستیک جهت سقف و دیواره­های این نوع گلخانه­ها در نظر گرفته شده است. پلاستیکهای استفاده شده دارای مشخصات زیر می­باشد :

• ضد اشعه یو وی خورشید
• ضریب کشش عرضی 600% و ضریب کشش طولی 500%
• دارای فیلترهای IR
• دارای ضخامت 200 میکرون بی­رنگ
• دارای ضریب حرارتی بالاتر از 84%
• عبور نور بالاتر از 90%
• ضد چکه

سیستم آبیاری گلخانه

گلخانه هیدروپونیک دارای یک واحد مرکزی کنترل آبیاری که شامل یک دستگاه رایانه NUTRITEC 9500
می­باشد و وظیفه آن رساندن مواد غذایی و آب از طریق شبکه آبیاری قطره­ای به گیاهان بوده که در عین حال PH .EC

و دیگر عناصر اساسی را کنترل می­کند.

  این سیستم دارای واحد پمپاژ افقی با قدرت کافی جهت تزریق مواد غذایی که در بدنه فولاد ضدزنگ نصب شده، در نظر گرفته شده است. همچنین یک واحد مکش شناور نیز بایستی در این سیستم دیده شود.

  از جمله واحدهای سیستم آبیاری، واحد فیلتراسیون می­باشد که دارای اجزای زیر می­باشد :

• فیلترهای دیسکی دو اینچی با ظرفیت فیلتراسیون 120 مش و با قابلیت شستشوی دستی.
• کلکتور ورودی و خروجی فیلترها.
• کلیه لوازم جانبی مورد نیاز سیستم فیلتراسیون جهت تامین دبی ایده­آل در هر زمان.

  جهت آبیاری داخل گلخانه از لوله­های اصلی، ثانوی و فرعی داخل و خارج و همچنین اتصالات استفاده می­گردد که کلیه این اقلام را براحتی می­توان از منابع داخل کشور تامین نمود. لوله­های اصلی، ثانوی و فرعی از جنس PVC و پلی­اتیلن به قطرهای 110، 90 و 75/63 میلی­متری با اتصالات انعطاف­پذیر و با تحمل فشار اسمی 6 اتمسفر در نظر گرفته شده­اند. همچنین برای این سیستم، از واحد آبیاری قطره­ای نواری به قطر 16 میلی­متری و ضخامت 45/0 میلی­متر با دبی هر درپیر 4/1 لیتر در ساعت استفاده خواهد شد.