کشت و فرآوری خاکشیر و تخم شربتی ,

احداث مجتمع­های کشت و صنعت با توجه به توان بالایی که اینگونه مجموعه ها برای هماهنگی با شرایط محیطی، مسائل فنی کشاورزی، کمبودهای مقطعی در برخی نهاده ها و همچنین بازار پر تنش و متغیر کشور دارند، از جمله موثرترین راهکارها برای ایجاد محیطی موثر و توام با موفقیت در حوزه ی کشاورزی است.

با چنین رویکردی در نظر داریم دست به احداث کشت و صنعتی مبتنی بر دانش و با کاربرد علم روز کشاورزی بنماید و در این راستا، احداث یک مجتمع سورتینگ به منظور بسته بندی محصولات کشت همچون پرتقال، نارنگی، لیموترش، خرما و ...، همزمان احداث یک سردخانه مجزا برای نگهداری محصولات تولیدی، اختصاص بخشی از محوطه کشت و صنعت به کاشت مرکبات و همچنین کاشت نخل خرما از جمله اقدامات تولیدی و کشاورزی این کشت و صنعت می­باشد.

یکی از مزایای اجرای این طرح، استفاده ی محصولات برخی از بخشهای کشت و صنعت در بخشهای دیگر بعنوان ماده اولیه بوده و این همپوشانی محصولات باعث افزایش کارآیی تولیدی گردیده و با توجه به رفع بخشی از نیازهای مواد اولیه در درون مجموعه، و عدم وابستگی به محیط بیرونی کشت و صنعت، توان مقابله با شرایط متغیر محیط اقتصادی بالاتر رفته و احتمال آسیب دیدن و یا زیان دهی بخشهای مختلف تا حدود زیادی کاهش می‌یابد.

خاکشیر ایرانی با نام علمی Descurainia Sophia که با نام‌های flixweed و tansy mustard نیز شناخته شده است از خانواده Brassicaceae است و بیشتر در فصول گرم به عنوان نوشیدنی که خنک کننده هست مورد استفاده قرار می‌گیرد. گیاه خاکشیر در خراسان با نام khobbah نیز شناخته می‌شود.

خاک شیر ایرانی یک علف هرز و ژنی از خانواده خردل است و یک گونه دارد، علاوه بر این 26 گونه خاکشیر تلخ با نام Erysium و 12 گونه شبیه خاکشیر با نام علمی Sisymbrium در ایران وجود دارد که برخی از آن‌ها مصرف دارویی دارند. دانه‌ها و بذرهای آن قهوه‌ای مایل به قرمز است و از طریق بذرها تولیدمثل می‌کند، ساقه آن قایم و ارتفاع آن به 90 سانتی متر نیز می‌رسد.

خاکشیر گیاهی یک ساله و دو ساله و از تیره شب بویان است این گیاه که در اکثر مناطق کشور بصورت خودرو در کنار جاده ها و باغ ها و در زمین های کشت نشده رشد می‌کند. با این حال خاکشیر در برخی استانها کشت می‌شود.

نحوه کاشت خاکشیر

خاکشیر هم بصورت آبی و هم بصورت دیم کشت می‌شود و می‌توان این محصول را در فصل بهار یا پاییز کشت نمود.

۱-جهت کاشت خاکشیر بصورت آبی بهتر است در فصل پاییز دانه های رسیده خاکشیر را در خاک سبک کشت کنید. و در فصل پاییز ۲ بار آبیاری کنید. در فصل بهار بهتر است برای بالا بردن راندمان محصول بوته های اضافی را خارخ کنید و تراکم بوته ها را مناسبتر نمایید.

۲-کشت خاکشیر بصورت دیم هم انجام می‌شود. کشت دیمی خاکشیر حتما در پاییز انجام شود زیرا کشت بهاره باعت تاخیر در زمان برداشت می‌شود و این باعت می‌شود که در گرمای تیر ماه هنگام برداشت ریخت و ریز محصول زیاد شود.

نحوه برداشت خاکشیر

فصل برداشت خاکشیر با توجه به شرایط آب و هوایی در استانهای مختلف متفاوت است و از اواسط اردیبهشت شروع شده و تا مرداد ماه ادامه دارد.

برداشت خاکشیر هم بصورت دستی و مکانیزه انجام می‌گیرد (خاکشیر برداشت شده به روش دستی از کیفیت بسیار بالاتری برخوردار است زیرا در این روش بوته های نارس و کال تا هنگام رسیدن کامل چیده نمی‌شود و خاکشیر برداشت شده به این روش کاملا رسیده و زرین است) و این کیفیت باعث تفاوت در قیمت انواع خاکشیر ایرانی می‌شود.

مقدار برداشت خاکشیر در هکتار

میزان برداشت خاکشیر در هکتار با توجه به شرایط آب و هوایی در مناطق مختلف متفاوت است. ولی بطور متوسط حدود ۵۰۰ تا ۸۰۰ کیلو قابل برداشت است. با این حال مقدار برداشت خیلی بشتر یا کمتر از متوسط هم گزارش شده است.

تخم شربتی، تخم گیاه ریحان کوهی (با نام علمی Ocimum album L یا Ocimum basilicum L) است که با نام های بادروج و بادرود نیز شناخته می‌شود.

این گیاه مانند ریحان است اما برگهای زبرتر و بوی کمتری دارد. همچنین در هوای گرم عطر و طعم خود را تا حد زیادی از دست می‌دهد؛ بنابراین به عنوان سبزی خوردن کاربرد ندارد. بذر این گیاه در درست کردن شربتها استفاده می‌شود و به همین دلیل در زبان عامه تخم شربتی خوانده می‌شود. شربت حاصل، یکی از نوشیدنی‌های سنتی ایران است که بیشتر در فصل گرما و به‌ صورت خنک مصرف می‌شود و از آب، شکر قوام آمده و تخم شربتی درست می‌شود. همچنین می‌توان گلاب، زعفران یا آب لیمو به آن افزود. تخم شربتی دارای موسیلاژ است و اگر در آب ریخته شود، دور آن لعابی به رنگ خاکستری شکل می‌گیرد.

ریحان کوهی با بادروج، که به عربی حوک گفته می‌شود، یکی دانسته شده است. بادروج در طب سنتی و کتب فقهی بسیار ستوده شده و خواص بسیاری برای آن ذکر شده است. اما در اینکه این گیاه همان ریحان کوهی است شُبهاتی وجود دارد و گاهی نیز آن را برابر ریحان فرض کرده‌اند. امروزه عطاری‌ها هم تخم ریحان و هم تخم ریحان کوهی را به عنوان تخم شربتی عرضه می‌کنند زیرا تخم ریحان نیز با قرار گرفتن در آب لعابدار می‌شود و شباهت زیادی به تخم شربتی دارد فقط از آن بزرگتر است. اما در طب سنتی خواص متفاوتی برای این دو دانه ذکر می‌شود.

به تازگی دانه چیا نیز به بازار عرضه شده است که مانند تخم شربتی با خیس شدن لعابدار می‌شود. اما این دانه، برخلاف تخم ریحان، هم خانواده تخم شربتی نیست، ضمن اینکه در طب سنتی خواص تخم شربتی را ندارد.

قبل از این که اقدام به کشت تخم شربتی کنید باید توجه داشت که این گیاه رشد زیادی دارد و فضای زیادی را اشغال می‌کند و ممکن است به اندازه یک درخت کوچک، نیاز به فضا داشته باشد. پس ‌قبل از کشت باید فضای مناسبی را انتخاب کرد. گیاه تخم شربتی از راسته گیاه نعناع است اما مانند نعناع کوتاه رشد نمی‌کند و ممکن است بسیار بلندتر از آن باشد یا حتی از گیاهانی مانند رزماری و مریم گلی بلندتر رشد کند.

گیاه سالانه تخم شربتی حدود ۱.۷۵ متر رشد دارد و طول برگ‌های آن از ۴ سانتی‌متر تا ۸ سانتی‌متر می‌رسد. که پهنای این برگ‌ها ۳ الی ۵ سانتی‌متر است. این گیاه متعلق به دسته نعنائیان است که گل‌های آن به رنگ بنفش و سفید هستند و به صورت خوشه‌ای رشد می‌کنند. در اصل، منشا گیاه تمرکز مکزیکو و جنوب آن و گواتمالا است اما در مکان‌های مختلف زمین کشت می‌شود و بولیوی، پاراگوئه و آرژانتین بیشترین تولید را دارند‌ که تخم شربتی بولیوی بهترین کیفیت را دارد‌.

پس از رشد کامل گیاه و افتادن گلبرگ‌ها می‌توان برداشت را آغاز کرد و برداشت به این صورت است که پس از زدن سر گل‌ها و جداسازی قسمت بالایی گیاه یعنی گل‌ها، باید اقدام به خشک کردن آن کرد. خشک کردن باید در محلی انجام شود که جریان هوا وجود دارد تا به عمل خشک‌ کردن کمک کند.

پس از خشک شدن گل‌ها و تغییر رنگ آن‌ها زمان آن می‌رسد تا با له کردن و سائیدن گل‌ها، تخم از آن جدا شود.

این کار بسیار آسان است و به دلیل این که این گل‌ها خاری ندارند می‌توان با دست تخم را از قسمت‌های اضافی جدا کرد.

روش دیگری هم وجود دارد که می‌توان با قرار دادن یک کیسه در زیر گل‌ها با تکان دادن هر گل، اقدام به جداسازی دانه‌ها کرد و برای زمانی قابل استفاده است که کشت وسیع باشد.

موارد استفاده

جویدن تخم شربتی

استفاده در آب جوش یا چای

استفاده در میلک‌شیک یا آب میوه

پاشیدن روی انواع غذاها، سوپ یا وعده‌های صبحانه مانند مربا

افزودن به خمیر نان

انواع مختلف تخم شربتی

به طور کلی دو نوع از تخم شربتی کشت می‌شود که به صورت رنگ سیاه و رنگ سفید شناخته می‌شوند.

تقریبا می‌توان گفت از نظر خواص هر دو نوع یکسان هستند اما بعضی از افراد مایل‌ هستند ترکیبی از هر دو را استفاده کنند تا به تمامی خواص آن دست یابند.

تخم سفید کمی پروتئین بیشتری دارد و در تخم سیاه، میزان فیبر بیشتر است.

الف) اطلاعات میزان ارائه تولیدات در ضریب نقطه سربسر :

ب ) اطلاعات مالي و اقتصادی طرح :