فرآوری روده گوسفتد ,

در گذشته پهلوانان و رزم آوران ایران قدیم در مبازرات جنگی و نمایشات سلحشوري خود از تیروکمان استفاده می­کردند که در ساخت آن زه بکار برده می‌شد. زه را از تاباندن روده گوسفند و بز تهیه می‌کردند.

علاوه بر کمان تیراندازي براي ساختن عزبان – کمان حلاجی- سیم تار- شلاق چهارپایان و نظایر آن نیز از زه استفاده می‌کردند.

باید دانست به همان نسبت که زه سخت و ناگسستنی است بعمل آوردن آن نیز کاري بس سخت و دشوار است. علاوه بر روده گوسفند، روده بره که باریک، کم وزن و ظریف تر از روده گوسفند است در تهیه نخ بخیه جراحی، تارهاي راکت تنیس، سیم تار و ویولون و در بعضی ماشین آلات صنعتی بکار برده می‌شود.

حدودا در هفتاد سال قبل مهاجرینی از کشور شوروي که در ساخت روده تخصص داشتند به ایران آمدند و از روده گوسفند و بز جهت صدور آن به خارج از کشور براي روکش سوسیس استفاده نموده و ساخت آن را به کارگرانی که در ساخت زه مهارت داشتند آموزش دادند. ساخت روده بوسیله دست و با استفاده از چوب خیزران که داراي لعاب مخصوصی است انجام می‌گرفت و با برداشتن یک پوست داخلی و یک پوست خارجی روده را بحالت روکش آماده جهت پر نمودن گوشت مهیا می‌کرد.

روده گوسفند و بز به طریق یاد شده و بصورت ارژینال ابتدا به شوروي و سپس به آمریکا و آلمان غربی صادر می‌شد. در این کشورها، روده با قطر 12الی 30میلی متر ابتدا بصورت دستی و سپس با دستگاهی شبیه کولیس مکانیکی کالیبره و از آب پر می‌شود. پس از آن کالیبرها را جدا نموده و آماده پر کردن گوشت بوسیله ماشین هاي گوشت پرکنی می‌نمودند.

بعدها چون هزینه کارگري در کشورهاي غربی گران بود، شخصی بنام اپن هایمر از کشور آمریکا به ترکیه و ایران مسافرت نموده و کالیبره نمودن روده گوسفند و بز را به کارگران ایرانی آموزش داد، تا از آن پس روده به طریقی کالیبره شده طبق استاندارد بین المللی بدست مصرف کنندگان برسد. کارگران ایرانی با استعداد قابل توجه خود در کالیبره نمودن روده چنان شهره شدند که بعضی از آنها به خارج از کشور و به کشورهاي غربی رفته و در آنجا مشغول بکار شدند. جنس روده ایران و کیفیت و مرغوبیت نوع کار آن باعث رونق بسیار این کالا شده و خریداران خارجی ترجیح می­دادند روده ایران را خریداري نمایند.

همانطور که ملاحظه می‌شود از جنسی که مصرف داخلی ندارد و با سخت ترین و دشوارترین کار آماده و مهیا می‌شود، مبالغ قابل توجهی ارز وارد کشور می‌گردد. علاوه بر اینکه هزاران کارگر ایرانی از این راه امرار معاش می‌کنند.

کشورهاي غربی از سالها قبل درصدد تهیه و ساخت روده مصنوعی برآمدند و با ساخت آن تصور می‌کردند می‌توانند روده مصنوعی را جایگزین روده طیبعی نموده و با گرانی آن مبارزه کنند، لکن چندان موفقیتی بدست نیاوردند.

طبق آمار، صنعت روده ایران در میان صنایع غیر نفتی جزو سومین صنایع ارزآور پس از زعفران و خاویار است و گفته می‌شود در حال حاضر برای ۵۰ هزار نفر به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی کرده‌ است.

از روده در صنایع پوشش سوسیس و کالباس و نخ بخیه استفاده می‌شود و بیشترین بازار صادراتی آن هم کشورهای اروپایی هستند.

در حال حاضر بین ۹۰ تا ۹۵ درصد صادرات روده کشور از منطقه ورامین صورت می‌گیرد که مهمترین قطب تولید این محصولات در کشور محسوب می‌شود و پنج درصد مابقی هم متعلق به مشهد است.

این محصول در ایران بازار ندارد، چراکه بیش از ۹۹ درصد محصول روده ایران صادر می‌شود، بنابراین تقریبا تمام روده به دست آمده از ذبح دام سبک(گوسفند) بعد از فرآوری در ایران آماده صادارت به کشورهای اروپایی می‌شود.

درجه بندي روده صادراتي ايران

هر ۹۱ متر روده یک هنگ نامیده می‌شود که مبنای محاسبه پولی و صادراتی است و در خارج از کشور آن را “یارد” می‌نامند. ۹۰% صادرات روده ایران به کشورهای اروپایی بخصوص کشور آلمان انجام می‌گیرد و قیمت آنها هم بر مبنای کالیبره­ها و درجه ۱ و ۲ متفاوت است. روده ایران در سراسر دنیا از معروفیت و مرغوبیت بالایی برخوردار است. زیرا کارها توسط افراد متخصص بصورت دستی و با ظرافت و دقت بالایی انجام می‌گیرند.

گرما از مهمترین عواملی است که باعث فساد روده و غیرقابل مصرف شدن آن می‌شود به همین علت روده را پس از سرد کردن سریع نمک سود نموده و در سردخانه نگهداری می‌کنند. زنبور نیز یکی دیگر از عوامل مهم خراب شدن روده است. اگر زنبور روده را نیش بزند باعث سوراخ شدن آن شده و دیگر نمی‌توان روده را استفاده کرد.

مزایای صادرات روده

مزایای صادرات روده به شرح زیر است:

• روده تنها کالاي صادراتی است که اثر ضد تورمی دارد. بدین معنی که هرچه صادرات و قیمت صادراتی آن بالا رود قیمت گوشت کاهش می‌یاید.
• فرآیند تولید و صادرات روده هیچ­گونه ارزبري ندارد.
• تمام مراحل به عمل آوردن این کالا با دست و ظرافت خاصی انجام می‌گیرد. بنابراین نیروي انسانی زیادي مشغول به کار خواهند شد.
• روده ایران بعد از زغفران و خاویار در دنیا مقام سوم را دارد و از نظر کمی و کیفی مقام اول را دارد.

متاسفانه با اینکه روده طبیعی ایران به خارج از کشور صادر می‌شود و روده های درجه ۲ می‌توانند به مصرف کارخانه های سوسیس سازی داخلی درآیند اما روده مصنوعی از خارج به ایران وارد می‌شود و به مصرف می‌رسد و از این راه مبالغی ارز از کشور خارج می‌گردد.

راهکارهاي پیشنهادي:

• ذبح گوسفند و بز نسبت به سال­هاي اخیر خیلی کاهش یافته است. می‌توان با کشورهایی که فروشنده هستند قرارداد بسته و از این طریق ارزش افزوده زیادي حاصل آید.
• برداشتن قوانین و مقررات دست و پاگیر در ارتباط با واردات روده، و صادرات آن در رابطه با همکاري بین وزارتخانه هاي جهاد کشاورزي-بازرگانی- راه و ترابري و سازمان هایی که در این امر دخیل هستند مثلا" دامپزشکی، گمرک و ..
• گرفتن مجوز یکی از معضلات دیگر است. در این خصوص وزارت بازرگانی بیشترین سهم را دارد که می­تواند راهکاري را ارائه دهد و این مشکل را حل نماید.
• می توان با داشتن رایزن­هاي بازرگانی درکشورهاي دارنده دام سبک و فروشنده روده از موقعیت هاي موجود بهره برداري نموده و با شناسایی بازارها به صادرات و واردات بیشتري دست یافت.
• دولت باید از صادرکنندگان حمایت بیشتري نماید چرا که مثلا" در فروش داخلی می‌توانیم هزینه هاي موجود را با بالا بردن قیمت پوشش دهیم ولی در صادرات نمی‌توانیم به خریداران خارجی بگوئیم بخاطر بالا بودن هزینه آب و برق و ... قیمتمان را بالا بردیم، آنجا دیگر مشتري را از دست می‌دهیم.چرا که باید محصول با قیمت مناسب و کیفیت عالی تحویل مشتري دهیم.
• رقیب ما کشور چین است که هم در قیمت از ما پائین تر است و سعی دارد که کیفیت خود را از ما بهتر نماید ولی با این وجود محصول ایران از ارزش بالاتري برخوردار است.

ایران بزرگترین صادر کننده روده در جهان و نیز یکی از موفق ترین و با تجربه ترین صادر کنندگان این محصول به شمار می‌رود. بزرگترین رقیب ایران در صادرات روده کشور چین و مصر است.

اما روده فرآوري شده توسط چینی ها به دلیل کیفیت پایین محصول، با ایران قابل مقایسه نیست و همچنین کارگران چینی در فرآوري آن بی تجربه هستند.

اروپا هدف صادرات روده ایران

هرچه بازار صادرات روده بیشتر باشد قیمت گوشت هم کمتر می‌شود. درآمد زایی صادرات روده سالانه ۱۰۰ میلیون دلار برآورد مي شود که عمده این محصول به کشور آلمان صادر می‌شود.البته در این کشور مرکزی وجود دارد که از ان جا روده به سایر کشورهای اروپایی و گاهی اوقات به آمریکای لاتین صادر می‌شود. آلمان، ایتالیا، هلند، فرانسه و لهستان عمده ترین واردکنندگان روده از ایران هستند. روده محصولی صددرصد صادراتی است و تولید این محصول یکی از کارهای بسیار اشتغالزا است که علاوه بر جلوگیری از تخریب محیط زیست جزوه پنچ محصول گران ارزآور کشور به حساب می‌آید.

با اشاره به رتبه اول ایران در تولید این محصول در جهان، از پیشی گرفتن برخی کشورها در این زمینه بايد ابراز تاسف کرد زيرا هم اکنون این جایگاه نخست از دست رفته است و کشورهایی چون سوریه، ترکیه، چین و مصر بیشترین میزان روده جهان را تولید می‌کنند. هر هنگ روده ۲۵۰ گرم وزن دارد. میانگین دیگر کالاهای صادراتی ۴۴ سنت و میانگین صادراتی روده بالای ۵۰ دلار است.

جایگاه ایران در حوزه صادرات جزء پنج کشور اول دنیاست و کشورهاي همچون چین، مصر، ترکیه و سوریه در بخش صادرات روده قرار دارد. میزان صادرات روده در کشور ۵ میلیون هنگ (واحد صادرات روده ) برآورد مي شود.

ورامين قطب صادرات روده ايران

۹۰تا ۹۵ درصد صادرات روده کشور از منطقه ورامین صورت می‌گیرد، شهرستانی که در بخش پوست و روده از توانایی بسیار بالایی برخوردار است به طوری که مهمترین قطب تولید این محصولات در کشور محسوب می‌شود. سهم ۵ درصد دیگر متعلق به مشهد است. ممکن است پنداشته شود روده کالا و محصولی زاید و بی فایده است اما دارای طرفداران پا به قرصی در دنیا است و در ردیف یکی از تجارت های پر سود جهان قرار دارد. در حال حاضر ۳ هزار نفر در کشور به طور مستقیم و دو برابر ان به شکل غیر مستقیم در این حرف مشغول بکارند.

تا پيش از اين حدود 80 تا 85 واحد توليد فرآوري روده در ايران و عموما در ورامين فعاليت داشتند که هم اکنون تعداد اين واحدها به 25 تا 27 واحد رسيده است که با توجه به گراني قيمت گوشت و کاهش کشتار و واردات گوشت از خارج خيلي از اين واحدها تعطيل شده اند و يا با کمتر از 50 درصد ظرفیت مشغول به کار هستند. روده هر چند در قدیم برای زه کمان و نخ بخیه استفاده می‌شد اما اکنون این محصول به عنوان پوشش سوسیس و کالباس در کارخانه های تولید کننده این محصولات در اروپا مصرف می‌شود. در کشور ۲۲ میلیون راس گوسفند و بز کشتار می‌شود که روده‌های آن مواد اولیه واحدهای تولید کننده این محصول هستند.

اثر غير تورمي رونق صنعت روده

روده کالایی است که ۱۰۰ درصد صادر می‌شود و مصرف داخلی ندارد .با توجه به ارزآوری و اشتغال زایی فوق العاده زیاد صادرات روده در کشور بايد خاطر نشان کرد روده تنها کالا و محصولی است که صادرات آن دارای نقش و اثر ضد تورمی است به عبارت دیگر صادرات روده اثر مستقیمی بر قیمت گوشت دارد و سبب کاهش آن می‌شود.

وقتی گوسفندی کشتار می‌شود اگر روده آن دور ریخته نشود به قیمت فرضاً بين 100 تا 150هزار تومان به فروش برسد این مساله باعث می‌شود به عنوان مثال اگر لاشه گوسفند و کشتار ۲۰ کیلو گوشت داشته باشد نرخ گوشت در هر کیلو ۵0۰۰ تومان پایین بیاید یعنی قصاب اجازه مانور قیمت برای نرخ گوشت خواهد داشت. ضمن آنکه روده تنها کالايي است که اگر مجوز واردات آن داده شود به هيچ وجه رسوب نداشته و تماماً بايد در کارگاه­هاي فراوري مصرف شود در غير اينصورت بسرعت فاسد شده و خاصيتي نخواهد داشتو

این محصول در داخل کشور مصرف چندانی نداشته و فقط به مقدار بسیار ناچیز و محدود در کارخانجات سوسیس و کالباس به عنوان روکش استفاده می‌شود. روده به دلیل آن که از جنس گوشت و داراي منافذ بسیار ریز و طبیعی است، سوسیس با همان روکش روده طبخ و مصرف می‌شود. این محصول تاکنون به دلیل پیشرفت هاي تکنولوژیک فقط در صنایع غذایی به ویژه براي پوشش سوسیس استفاده می‌شود، اما براي تولید نخ بخیه، تولید صنایع دستی، تولید کاندوم، تیر و کمان و زه تار نیز قابل استفاده بوده است.

روده از نظر قیمت سومین کالاي ارزشمند اقتصادي در ایران محسوب شده و از نظر کمیت و کیفیت نیز در بازارهاي جهانی جایگاه قابل توجهی دارد.

برخلاف ارزش صادراتی بالاي روده و اشتغالزایی این صنعت و علیرغم کمبود مواد اولیه، پایین بودن جایزه صادراتی روده و نبودن تعرفه هاي ترجیحی با کشورهاي مصرف کننده خارجی در سال­هاي اخیر حجم صادرات روده ایران روند صعودي داشته است.

با حذف قاعده ذبح شرعی در روده توسط نماینده ولی فقیه در سازمان دامپزشکی کشور، ایران قادر به وارد کردن روده خام مورد نیاز خود براي صنایع داخلی گردید. تا پس از انجام پروسه کاري بر روي این محصول به کشورهاي فرانسه، آلمان، اسپانیا و کشورهاي اسکاندیناوي صادر شود.

چین و مصر دو رقیب بسیار قدرتمند در این بازار هستند، چین به دلیل نزدیک بودن به کشور استرالیا و تا حدودی نیوزیلندکه به دلیل جمعیت بالا، بزرگترین کشتارکنندگان دام سبک لقب گرفته‌اند، مواد اولیه بسیار زیادی را می‌توانند در اختیار چین بگذارند و همین عامل باعث شده است که چین تبدیل به قطب صادراتی صنعت روده در جهان شود که سالانه میلیاردها دلار درآمدزایی دارد.

همچنین مصر هم با توجه به مشخصات جغرافیایی که دارد و در شرقی‌ترین نقطه آفریقا قرار گرفته، تمام روده‌های کشورهای آفریقایی را می‌تواند جمع‌آوری کند و از طرفی به دلیل پایین بودن هزینه‌های کارگری و دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی، بسیاری از تجار و صنعتگران با سرمایه‌گذاری در نیوزلند و همچنین چین، باعث شدند آن‌ها تبدیل به رقبای قدرتمندی در این صنعت شوند.

پس از مصر و چین؛ کشورهایی نظیر ترکیه، سوریه و لبنان در سطح ایران هستند، البته نباید این نکته را فراموش کرد که باوجود مشکلات بسیاری که پیش‌پای این صنعت در داخل است؛ اما ایران جزو پنج کشور دنیا در کشتار دام سبک است.

فرآوری و سورت روده گوسفند و بز مطابق با طبقه بندي وزارت صنایع و معادن با کد آیسیک زیر مجوز صادر می‌گردد.

(( کد آیسیک جهت محصولات تولیدی ))

با توجه به عدم وجود تعرفه خاص برای محصول(فرآوری روده گوسفند و بز) و موجود چند تعرفه با عناوین مختلف برای فرآوری روده گوسفند و بز – تعرفه های مرتبط ذیل در کتاب مقررات صادرات و واردات ذکر گردیده است و طبق اطلاعات اخذ شده از پایگاه اطلاح رسانی گمرک ایران شماره تعرفه گمرکی محصولات در سال های مختلف به شرح زیر است:

((مشخصات گمرکی کالا))

1. نخ بخیه :

تقریبا همه مردم با اصطلاح بخیه آشنا هستند و خیلی­ها هم حداقل یک بار در زندگی این بخیه­ها را بر روي بدن خودشان دیده­اند. بخیه زدن تکنیکی براي بستن زخم است .به طور کلی اگر یک زخم سطحی و کم عمق باشد، بسیاري از جراحان و پزشکان تمایل دارند که آن را، تنها با یک پاکسازي، میکروب­زدایی و سپس یک پانسمان ساده درمان کنند. اما اگر عمق زخم زیاد باشد یا لبه­هاي زخم از هم دور باشند، دیگر اکتفا به این اقدامات ساده کارساز نیست و این زخم­ها به شدت در خطر عفونت هستند. در ضمن ترمیم آنها باعث به جا ماندن اثري می­شود که بدشکل و نامناسب است. حتی گاهی اوقات وقتی که لبه­هاي زخم به شدت از هم دور هستند،زخم هیچگاه بسته نشده و دچار عفونت­هاي مکرر می­شود. این عفونت­ها حتی میتوانند به بافت­هاي زیرین و خون نیز دست­اندازي کنند و بعضا براي بیماران تهدید کننده باشند. راه حل بسیاري از این مشکلات بخیه است. بخیه­ها لبه­هاي زخم را به هم نزدیک می­کنند و باعث بسته شدن زخم می­شوند، با این حساب روند ترمیم زخم تسریع می­شود و احتمال نفوذ میکروب به بافت­هاي زیرین هم کمتر می­شود. با بخیه زدن اثري که در آینده از زخم به جاي می‌ماند هم کمتر است.

برخی از بخیه­ها قابل جذب هستند. یعنی نیازي نیست که پس از مدتی بیمار جهت خارج کردن و کشیدن بخیه مراجعه کند و بخیه خود به خود جذب می­شود. برعکس برخی از بخیه­ها هم هستند که قابل جذب نیستند و حتما باید پس از مدتی براي خارج­سازي آنها مراجعه کرد. در غیر این صورت نخ بخیه به عنوان یک عامل خارجی در آن محل، خود زمینه­ساز بروز عفونت می­شود.

به طور کلی اگر بخیه در بافت­هاي داخلی مثل روده­ها و زیر پوست و دیگر جاهایی که دسترسی راحت به آنها مقدور نیست زده شود، معمولا از بخیه­هاي قابل جذب استفاده می­شود تا دوباره نیاز به باز کردن محل زخم نباشد. اما اگر بخیه سطحی و روي پوست باشد معمولا از انواع غیرقابل جذب استفاده می­شود.

همانطور که گفته شد، نوع بافتی که تحت ترمیم قرار می­گیرد نیز در انتخاب نوع بخیه موثر است. عروق خونی، پوست، تاندون­ها و هر یک از بافت­هاي بدن به نوع خاصی از نخ بخیه نیاز دارند. براي اینکه بخیه­ها به خوبی عمل کنند باید داراي ویژگی­هاي خاص باشند: مثلا نباید از مواد سمی تشکیل شده باشند و نباید حساسیت در فرد ایجاد کنند. در ضمن علاوه بر نوع و جنس نخ، اندازه آنها نیز باید متناسب باشد. مثلا براي بافت­هاي ظریفی مثل پوست صورت از نخ­هاي ظریف و براي بافت­هایی مثل پوست سر از نخ­هاي کلفت­تر استفاده می­شود.

نخ­هاي قابل جذب پس از مدتی خود به خود جذب شده و نیاز به خارج کردن آنها نیست. اولین نوع از این بخیه­ها، بخیه­هاي (کاتگوت) هستند که در واقع از روده گوسفند ساخته می­شوند. الزهراوي در قرن دهم اولین دانشمندي بود که ویژگی قابل جذب بودن روده گوسفند را متوجه شد و باید استفاده از این نخ ها را مدیون او بود. سالهاست که این نخها به طور وسیع در جراحی مورد استفاده قرار می­گیرند.

در حال حاضر خود این نخ­ها به انواع مختلفی تقسیم می­شوند. به طور مثال برخی از آنها پوششی از جنس کروم دارند در حالی که برخی دیگر فاقد این پوشش هستند. در حال حاضر نخ­هاي دیگري هم در دسترس هستند که دیگر از جنس روده گوسفند نیستند و در اصل از نخ­هاي مصنوعی تشکیل شده­اند.

2. آلات موسیقی:

اکثر آلات موسیقی از جمله تار تار داراي 6سیم فلزي است و همچنین تار داراي 28پرده است که 15پرده آن سه لایی و 13پرده آن چهار لایی بسته شده است. جنس این پرده ها از زه یا روده گوسفند است.

3. صنایع دستی از جمله گیوه

از جمله صنایعی که در استان خوزستان قدمت دیرینه دارد گیوه بافی وگیوه دوزي است که حدود 200سال در این منطقه رواج دارد. از مراکز اصلی این صنعت در خوزستان دو شهر دزفول و بهبهان را می‌توان نام برد.

گیوه انواع مختلف دارد:

• گیوه هاي تخت چرمی که به چتري معروف هستند.
• گیوه تخت لته اي که از پارچه هاي فرسوده و روده گوسفند تهیه می‌شود.

4. تجهیزات تیراندازي با تیروکمان :

عبارتند از: کمان و زه کمان، تیر، محافظ بازو، جاي تیر

زه کمان: معمولا از جنس نخ­هاي نایلونی باریک و مقاوم ساخته می‌شود. لازم به ذکر است که زه کمان­هاي حرفه اي از روده گوسفند ساخته می­شوند ولی انواع آن از جنس کتان، فوریتان یا داکرون نیز ساخته می­شود.