پرورش و پرواربندی گوسفند افشاری ,

گوشت یکی از اجرای اصلی و مهم جیره غذایی انسان است. برای تهیه گوشت قرمز بره و گوساله پرواربندی می‌شوند تا بتوان بخشی از گوشت قرمز موردنیاز کشور را تأمین کرد.

*پرواربندی بره‌ها به معنی افزایش وزن دام در یک دوره مشخص و نسبتاً کوتاه است که اجزا ضروری برای اجرای آن خرید دام و وجود شرایط محیطی مطلوب است.

وقتی صحبت از شرایط محیطی مطلوب می‌شود یعنی اینکه شرایطی را برای دام فراهم کنیم تا پرواربندی به بهترین شکل انجام شود، شرایط محیطی مطلوب برای گوسفندان شامل تغذیه کامل، تأمین جایگاه مناسب و بهداشتی و رسیدگی به امور بهداشتی دام‌ها است.

مسلماً پرواربندی بره هم مانند هر کاری دیگری جوانب منفی و مثبتی دارد که لازم است قبل از شروع به کار این جوانب بررسی و مورد ارزیابی قرار بگیرند. پرواربندی بره معمولاً جز بهترین مشاغل درزمینهکشاورزی و دام‌پروری محسوب می‌شود.

هدف از اجرای طرح, را اندازی یک واحد پرورش گوسفند افشاری به ظرفیت 150 راس است, که طی یک دوره ( 3 ماهه) گوسفندان نگهداری و پروار می‌شوند تا به وزن مطلوب برسند که چیزی حدود وزن( 50 کیلوگرم) است, بعد از این زمان به بازار عرضه می‌شوند..

روش های پرواربندی گوسفند:

•  تهیه خوراک دام و کنسانتره به عنوان مکمل غذایی

•  تهیه جو و یونجه برای دام

•  بردن آنها به مراتع و چرا در زمان های مناسب

مناطقی از کشور وجوددارند که در فصل هایی از سال می‌توان حیوان را برای پرا و تغذیه به چراگاه و صحرا برد که در این روش هزینه های خوراک دام تا حد زیادی کاهش می‌یابد, ولی تنها ماه هایی از سال است که می‌توان این کار ار انجام دادو باید برای فصل های سردی که نمی‌توان گوسفندان را به چرا رد خوراک آنها از قبل تهیه کرد.

•  نکته: دامداران عزیز باید حتما به این نکته توجه کنید که در دوره پروار حتما باید محل نگهداری از دام ها تمیز باشد و دام های بیمار را کنار دام های دیگر به هیچ عنوان نگهداری نکنید.

1-    تولید گوشت : تولید گوشت و تامین نیاز داخلی به گوشت قرمز از مهمترین مزیت های پرواربندی است.

2-  نرخ بازدهی خوب طرح: چون دوره پرواربندی حدودا 3 ماه است هزینه های که دامدار برای خرید و پروار کرده بعد از فروش دام ها سومایه اولیه + سود کار به او برگردانده می‌شود.

3-  حفظ مراتع کشور

4-  استفاده از محصولات و فرآورده های دامی مختلف

5-    ایجاد اشتغال

6-    مرغوبیت گوشت: گوشت دام های پروار دارای کیفیت بهتر از سایر دام هاست. هر قدر مقدار عضله در مجموع لاشه بیشتر باشد مرغوبیت گوشت بیشتر است و به همین دلیل دام هایی که چنین خصوصیتی را موجب می‌شوند برای نگهداری بهتر اند و انها دام های جوان هستند.

گوسفند افشاری که يکي از منابع مهم ژنتيکي در بخش گوسفندان کشور بوده و صفات و خصوصيات توليدي بالقوه با ارزشي را دارا است. تاکنون مورد بررسي دقيق کارشناسي قرار نگرفته است. و لذا کمتر منبعي را در بين ادبيات پرورش گوسفند مي‌توان پيدا کرد که خصوصيات فنوتيپي نزاد افشاری را مورد بررسي و تحليل قرار داده باشد.

گوسفند افشاري در وسعتي قريب به ۲۰۰۰۰ کيلومتر مربع در بين استان زنجان و قسمتي از استان‌هاي آذربايجان غربي، آذربايجان شرقي و کردستان پراکنده است. بيشترين جمعيت و منطقه اصلي پراکنش گوسفند نژاد افشاری در استان زنجان قرار گرفته است که شامل ۶۵% از جمعيت گوسفندان استان و بالغ بر يک ميليون رأس در منطقه پراکنش است. در داخل استان زنجان نيز شهرستان «ماهنشان» داراي بيشترين تعداد از اين جمعيت است.

خصوصيات فنوتيپی گوسفند افشاری:

– رنگ غالب در گوسفندانِ بالغ قهوه‌اي متمايل به قرمز يکدست، بدون لکه با دامنه تغييرات از قهوه‌اي روشن تا قهوه‌اي تيره متمايل به سياه است و رنگ بدن بره‌ها در بدو تولد قهوه‌اي متمايل به سياه بوده و به تدريج با افزايش سن رنگ بدن روشن‌تر مي‌گردد.

– شکل عمومي گوش‌ها به‌صورت افتاده و بزرگ بوده، ليکن گوسفند نژاد افشاری نيم گوش و بدون گوش نيز در بين اين جمعيت ديده مي‌شود.

– چشم‌ها از نگاه جانبي برجسته به نظر مي‌رسند و رنگ غالب چشم‌ها به رنگ قهوه‌اي متمايل به قرمز براق است.

– قوچ و ميش هر دو فاقد شاخ هستند.

– در روي بيني قوچ‌هـا اکثرا انحنـا وجود دارد و در ميش‌ها صـاف يا داراي انحنـاي کمـي است.

– گردن در قوچ‌ها قوي و ضخيم بوده و در ميش‌ها دراز و نازک است.

– دنبه در گوسفند نژاد افشاری دو لپي بوده و به صورت سفره‌اي و پهن است.

گوسفند افشاري جزو گوسفندان سنگين دنبه کشور محسوب مي‌گردد. دنبه در اين حيوان معمولا داراي شيب خاصي است که از ناحيه کمر حيوان شروع مي‌شود و حالت افتادگي را به دنبه مي‌دهد. دنبه در اين نژاد بعضا تا پائين‌تر از مفصل خرگوشي نيز مي‌رسد ولي غالبا بالاي مفصل خرگوشي قرار دارد.

– دنبالچه پوشيده از پشم و بدون ذخيره چربي بوده و برجستگي دنبالچه از نماي جانبي چندان قابل مشاهده نيست. دنبالچه ممکن است گاهي درازتر از دنبه باشد.

– گوسفند افشاري جزو گوسفندان بلند قد محسوب مي‌گردد و دست و پاي آن از ظرافت خاصي برخوردار است که حيوان را قادر به راه‌پيمايي در کوهستان و مناطق سنگلاخي مي‌نمايد.

– قوچ و ميش هر دو فاقد منگوله هستند. ولي واريته قزل افشار داراي منگوله است.

– سطح پشت، گردن، دنبه و دنبالچه در اين حيوان غالبا پوشيده از پشم بوده، ليکن زير گردن، زير شکم، دست و پا و صورت فاقد پشم است و از موهاي زبري که رنگ آن‌ها تيره‌تر از رنگ پشم حيوان است، پوشيده شده است. از نظر کميت و کيفيت پشم در مقايسه با ساير گوسفندان بومي استان، متفاوت و از نظر ظرافت الياف با گوسفندان مغاني، قزل و بختياري مشابه بوده و داراي پشم ضخيمي است که در صنعت قالي‌بافي استان از آن استفاده مي‌گردد.

انواع واريته‌هاي گوسفند نژاد افشاری :

واريته قزل افشار

لفظ قزل به معني قرمز سير متمايل به قهوه‌اي است.گوسفند قزل واريته‌اي از نژاد افشاری است که محل اصلي پراکنش آن استان‌هاي آذربايجان غربي و شرقي است ولي در ميان گله‌هاي موجود در استان زنجان نيز يافت مي‌شود. اين گوسفند داراي سري نسبتا بزرگ‌تر از نژاد اصلي افشاری بوده و همچنين داراي پشم‌های ضخيم‌تر و کم‌پشت‌تر است. رنگ موي صورت و دست و پا قهوه‌اي تيره تا متمايل به سياه بوده و داراي دنبالچه است که در ابتدا قلبي‌شکل بوده و پر از چربي است. پشم‌هاي روي دنبه و زير شکم و زير گردن معمولا ريخته و قابل استفاده نيستند. اين واريته قدري سنگين‌تر از نژاد اصلي است. نوعي از اين واريته که رنگ آن تيره بوده و به سياهي گرايش دارد، به‌نام «قره قزل» معروف است. در اين نوع از گوسفندان گاهي پشم عمده قسمت‌هاي بدن ريخته و فقط مقدار کمي در منطقه پشتي حيوان باقي مي‌ماند. دنبه معمولا پائين‌تر از مفصل خرگوشي قرار دارد.

واريته قاشقا افشار

واريته‌اي از نژاد افشاری بوده که تقريبا تمامي خصوصيات اين نژاد را داراست. ليکن روي پيشاني آن لکه سفيدي موجود است. اين گوسفند را به‌وفور مي‌توان در بين گله‌هاي افشاري پيدا نمود.

واريته قمر افشار

اين واريته تقريبا تمامي خصوصيات اين نژاد را داراست. تنها تفاوت اين واريته با نژاد اصلي افشاري در رنگ پشم آن است که رنگي تقريبا متمايل به خاکستري دارد.

واريته آق افشار

در اين واريته کل رنگ بدن سفيد يک دست بدون لکه است. البته فراوانـي اين واريته کم است و برخي اعتقاد دارند که اين رنگ حاصل انتقال ژن مغلوب آلبينيسم است، که البته نياز به تحقيق دارد.

ويژگي‌هاي گوسفند افشاری:

گستردگي وسيع و طبيعي گوسفند نژاد افشاري در سطح چهار استان زنجان، آذربايجان شرقي، آذربايجان غربي و کردستان معلول خصوصيات و ويژگي‌هاي خاص اين نژاد است که اهم آن‌ها به‌طور خلاصه عبارتند از:

1. سرعت رشد بالاي نژاد افشاری به‌طوري‌که جزو اولين گروه گوسفندان گوشتي و هم‌رديف گوسفندان لري بختياري، ماکوئي و مغاني قرار گرفته است.

2. توليد شير خوب و پرچرب اين گوسفند که بيشتر به مصرف تهيه انواع لبنيات و فرآورده‌هاي آن مي‌رسد، باعث شده است که جزو گوسفندان دو منظوره گوشتي – شيري نيز تقسيم‌بندي شود.

3. سازگاري و عادت‌پذيري آن با شرايط آب و هوايي مناطق سردسير.

4. قدرت راه‌پيمايي و کوه‌پيمايي خوب اين نژاد به‌طوري‌که قادر است فاصله ۱۰۰ کيلومتري بين ييلاق و قشلاق را به راحتي طي نمايد.

5. بالا بودن نسبي دو قلوزايي اين نژاد نسبت به ساير نژادهاي گوسفند استان زنجان و کشور.

6. مقاومت گوسفند نژاد افشاری در مقابل امراض انگلي داخلي و خارجي.

7. بالا بودن ضريب تبديل و داشتن بازده اقتصادي مطلوب.

نیاز انسان به پروتئین موجب شده که دامهای اهلی توسط بشر نگهداری و پرورش یافته و بخشی از نیاز غذایی وی را تامین نمایند. گرچه در سالهای اخیر جایگزین‌هایی برای گوشت قرمز معرفی شده است ولیکن طعم ومزة گوشت کماکان این محصول را بدون رقیب نگه داشته است. با عنایت به اینکه جمعیت دامی یک کشور سرمایه ملی محسوب می‌گردد تداوم تولید و استفاده صحیح از فرآورده‌های آن حیاتی است. بنابراین تولید گوشت قرمز باید چنان باشد که علاوه بر امکان تداوم تولید، صیانت از جمعیت دامی کشور را بعنوان یک سرمایة ملی و استفادة بهینه از فرآورده‌های آن را میسر سازد.

افزایش جمعیت کشور در سال‌های اخیر و به تبع آن افزایش مصرف فرآورده‌های غذایی موجب شده است که روش‌های سنتی استحصال مواد غذایی اعم از کشاورزی و دامداری کارآیی خود را از دست بدهند .از سوی دیگر با توجه به نیاز حیاتی انسان به پروتئین و همچنین سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی مبنی بر لزوم خودکفایی و عدم وابستگی به بیگانگان در تامین مواد غذایی اساسی مورد نیاز شهروندان، درگام نخست و دستیابی به بازارهای خارجی منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای، در گام بعدی، بکارگیری روش‌های علمی نوین اهمیت روزافزونی یافته است.

گوسفند یک حیوان نسبتاً خوش بنیه‌ای است که آب و هوای متغیر و خشک را تحمل می‌کند و با فقیرترین علوفه و غذا به رشد خود ادامه می‌دهد.

  بوسیله گوسفند می‌توان زمین‌های نامرغوبی که برای کشت و زرع مناسب نیستند را با ایجاد مرتع مصنوعی مورد استفاده قرار داد.

گوسفند در مقایسه با سایر دام‌ها به جیره نگهداری کمتری احتیاج دارد و بیشتر غذایی را که دریافت می‌کند صرف تولید رشد و نمو خود می‌نماید. به همین سبب در بیشتر کشورهای دنیا از نظر اقتصادی در رتبه اول قرار دارد. انواع فرآورده‌های گوسفند را در تمام طول سال می‌توان به بازار عرضه کرد، به همین جهت دامدار کمتر با مشکلات مالی مواجه می‌شود.

پشم حاصله را می‌توان به راحتی انبار کرد و در زمان مناسب به بازار عرضه کرد یا به مسافت‌های دور فرستاد.

چربی خالص پشم (لالولین) که از پساب حاصله از شستشوی پشم به وسیله روش‌های شیمیایی جدا می‌گردد به عنوان مخلوط کننده کرم‌های آرایشی و طبی استفاده می‌شود.