احداث مجتمع تجاری ,

مقدمه :

  امروزه با رشد روزافزون تجارت جهانی و وفور کالاها در هر نقطه ای از جهان، مجتمع های تجاری به به قلب تپنده شهرها بدل گشته اند و شریان اصلی پویایی آن را در دست دارند. مخصوصا که این مراکز به دنبال تلاش برای افزایش نفوذ خود، به ارائه خدمات تفریحی نیز روی آورده اند که سبب تمرکز گرایی می‌شود. با این حال نمی‌توان نقش آنها را در رونق اقتصادی یک منطقه و تولید ثروت عمومی نادیده گرفت. این در حالی است که چنین امری جز به واسطه یک طرح جامع ممکن نمی‌شود. طرحی که خود نیارمند یک مطالعات مجتمع تجاری به منظور ارائه دقیق ترین طراحی است

تاریخچه مجتمع تجاری :

تاریخچه مراکز خرید و فروشگاهها به 1000 سال قبل بر می‌گردد .در زمانهای قدیم بنادر و خیابانها به عنوان مراکز خرید استفاده می‌شدند. پاساژ به معنی گذرگاه یا میانه دو چیز است. در دوران گوناگون تیمچه ها یا گذرهای، با جای دادن حجره ها و مغازه ها در درون خود نقش نوعی بازارچه یا مرکز خرید را ایفا می‌کردند. امروزه پاساژ ها در درون یک ساختمان یا مجموعه ای از ساختمان ها قرار دارند. که شامل فروشگاه های گوناگون هستند و با راهروهای مرتبط با هم باعث آسانی دیدار مشتریان از فروشگاه ها می‌شوند. راهروهای یک پاساژ می‌تواند بن بست یا مرتبط با راهروهای دیگر باشد. پاساژهای امروزی معمولاً چندطبقه بوده و راهروها در طبقات گوناگون بر روی هم قرار گرفته اند. امروزه پاساژها تبدیل به مراکز خرید شده اند و روزانه در مناطق مختلف مراکز خرید راه اندازی شده و کما بیش با استقبال نیز روبرو شده است.

اصولا به مجموعه ای از مغازه های خرده فروشی ,رستورانها, استودیو های عکاسی ,سالنهای آرایشی و کسب و کارهای دیگر مراکز خرید گفته می‌شود. امروزه برای جذب و وفادار سازی مشتریان علاوه بر مغازه ها و فروشگاهها خدمات و امکانات تفریحی نیز دراین مراکز درنظر گرفته شده است. امکانات تفریحی می‌تواند شامل شهر بازی ,سینما, مراکز ورزشی و غیره باشد. وجود رستورانها و کافی شاپ ها و فست فود ها نقش مهمی در جذابیت این مراکز داشته است. از دیگر ویژگیهای یک مرکز خرید می‌توان به داشتن مکانهای از قبیل کیوسک, فست فود و پارکینگ اشاره کرد. کیوسک ها غرفه هایی واقع در راهرو های مراکز خرید است که خدمات و محصولات کوچک در آنها به فروش می‌رسد.

مراکزخرید در سرتاسر دنیا وجود دارند و می‌تواند مقصد سفر کسانی باشد که از خرید کردن لذت می‌برند .عموما مردم به دلیل وجود مغازه های متنوع و همچنین امکانات جانبی دوست دارند که از مراکز خرید دیدن کنند. از طرفی می‌توانند با صرف زمان کمتر و با راحتی بیشتری به تنوع کالاها و خدمات دسترسی داشته باشند.

اولین مراکز خرید در طی سالهای 1950 شروع به کار کردند. با توجه به رشد صنعت مراکز خرید با استانداردهای بالا ساخته شدند و با رشد بیشتر صنعت مراکز خرید تکامل یافته تا جایی که امروزه 8 دسته بندی مختلف برای این مراکز خرید تعریف شده است که در ادامه به آنها اشاره خواهیم داشت.

البته طبقه بندی این مراکز همیشه امری سهل الوصول نیست .ممکن است مرکز خریدی ترکیبی از چند بخش ذکر شده باشد .انواع دیگری نیز از این مراکز وجود دارد که بطور جداگانه از انها صحبتی به میان نیامده است. ممکن است برخی از انها زیر مجموعه ای از مجموعه های بزرگتر باشند .در زیر به دسته بندیهای کلی این مراکز نگاهی می‌اندازیم.

مراکز خرید (shopping center) : مجموعه ای از خرده فروشان و موسسات تجاری که تحت یک مدیریت واحد برنامه ریزی و توسعه یافته اند .اندازه و جهت گیری این مراکز بطور کلی بوسیله خصوصیات بازار منطقه تجاری تعیین می‌شود .دو زیر مجموعه اصلی این مراکز خرید (shopping center)  مراکز خریدفروشگاهی (mall) و مراکز خرید نواری در فضای باز (open air stripe center) می‌باشند.

1- مراکز خرید فروشگاهی (mall): مکانهای محصور که دارای راهروهای محصور بوده که از طریق این راهرو ها می‌توان در مغازه ها و فروشگاههایی که در کنار و یا مقابل هم قرار دارند تردد کرد.

2- مراکز خرید نواری شکل (stripe center) : در این نوع مراکز خرید زنجیره ای از فروشگاهها و مغازه های مختلف در کنار هم و در کنا رخیابان قرار دارند .ممکن است این فروشگاهها همگی تنها یک نوع کالا را بفروشند و یا اینکه کالاها و خدمات متنوعی را به مشتری ارائه دهند .بر خلاف مراکز خرید (mall) راهروها محصور نبوده و عموما پارکینگ نیز وجود ندارد واصولا ماشینها در محل خرید مثلا روبروی فروشگاهها پارک می‌شوند.

انواع مراکز خرید

1- مراکز خرید در محله ها (Neighborhood Center) :این نوع فروشگاهها و مغازه برای دسترسی محلی و راحت  و خرید و مصارف روزانه است حدود نیمی از این نوع مراکز خرید به سوپر مارکتها اختصاص دارد و حدود 3/1 این نوع فروشگاهها داروخانه و فروشگاههای بهداشتی و ارایشی است.

2- مراکز خرید مجتمع (community center): در این مراکز طیف وسیعتری از کالاها و خدمات نسبت به فروشگاهها و مراکز محله ارائه می‌شود. از مهمترین فروشگاههای این مراکز می‌توان به سوپر مارکتها, داروخانه های بزرگ و فروشگاههای ارزان فروشی بزرگ اشاره کرد.این مراکز معمولا بصورت نواری هستند ولی می‌توانند به اشکال دیگری نیز باشند.

3- مراکز خرید منطقه ای (regional center) : این مراکز کالاها و خدمات عمومی در حوزه های مختلف ارائه می‌کنند (بخصوص پوشاک).فروشگاههای تخصص مد ,فروشگاههای ارزان فروشی و فروشگاههای عمده فروشی از جمله مواردی است که در این مراکز وجود دارند. محوطه این مراکز با فروشگاهها محصور شده و این فروشگاهها بوسیله یک راهرو به هم متصل هستند .معمولا این فروشگاهها داردی پارکینگ سرپوشیده نیز هستند.

4- مراکز خرید فرا منطقه ای (super regional center):  این  مراکز بسیار شبیه مراکز خرید منطقه ای هستند و تفاوت آنها در مساحت بیشتر و تنوع کالا و خدمات بیشتر است.

5- مراکز تخصصی / مد (Fashion/Specialty Center) : به طور عمده از مغازه های مجلل پوشاک، بوتیک ها و مغازه های صنایع دستی  ,کالاهای کمیاب  که کالاها و خدما ت رابا کیفیت و قیمت بالا به مشتریان ارائه می‌کنند, تشکیل شده اند. در برخی از این مراکز رستوران و مراکز تفریح و سرگرمی نیز وجود دارد. این مراکز دارای دکوراسیون زیبایی بوده و طراحی و دکوراسیون مدرن آنها از مشخصه های عمده این مراکز است.

6- مراکز خرید قدرتمند (power center): این مراکز شامل فروشگاهها و ارزان فروشی ها و عمده فروشی های برخی از کالاهاست. در این نوع مراکز عمدتا فروشگاهها و مغازه های کوچک یافت نمی‌شود.

7- مراکز خرید جشنواره ای (festival center) :در این مراکز یک نوع وحدت خاص در طراحی و دکوراسیون مغازه ها و فروشگاهها وجود دارد .در برخی موارد حتی کالاها و خدماتی که در این فروشگاهها ارائه می‌شود نیز یکسان و هماهنگ است. اصولا این نوع مراکز در جذب توریست فعال هستند و همچنین دارای رستوران و مراکز تفریحی نیز می‌باشند .این مراکز عمدتا در حومه شهر بوده در برخی موارد دارای ساختمانهایی با بنای تاریخی می‌باشند.

8- مراکز خرید خارج از مرکز (outlet center): معمولا در مناطق گردشگری و روستایی واقع شده اند. معمولا این مراکز متعلق به کارخانه های سازنده کالا بوده و اجناس را با قیمت پایین تر به مشتری عرضه می‌کنند. اصولا بصورت نواری شکل بوده و ممکن است در مکانهای سرپوشیده و یا باز قرار داشته باشند.